امروزه با پیشرفت جهان به دلایل متعددی اصول اخلاقی رو به انحطاط است و کشورهای گوناگون به دلایل واهی همدیگر را تهدید کرده و به یکدیگر حمله نظامی می کنند . در این بین آمریکا به عنوان نیروی برتر نظامی و ابر قدرت جهان به یکه تازی خود پرداخته و در این راه به بسیاری از کشورها صدمات جبران ناپذیری را زده و آنها را تحت اشغال خود در آورده است .

جمهوری اسلامی ایران با توجه ماهیت اسلامی خود و قرار داشتن در یکی از نقاط استراتژیک جهان – خاور میانه – همواره در معرض انواع تهدیدات از سوی کشورهای گوناگون بوده است .لذا باید همواره با کامل کردن قدرت دفاعی خود در تمام زمینه ها فکر حمله نظامی دیگر کشورها بخصوص آمریکا را به خود از بین ببریم .

یکی از عواملی که می تواند ما را به این هدف برساند توجه جدی به مبحث دفاعی کشور در زمان حمله احتمالی است . دفاع که خود به دو مبحث دفاع عامل ( Active Defense ) و دفاع غیر عامل( Passive Defense ) تقسیم می شود شامل مباحث تخصصی فراوانی می باشد . لذا مقاله مذکور با هدف بررسی و تحلیل ساده مسائل و موارد موجود در حوزه طراحی معماری مربوط به دفاع غیر عامل برای آگاهی معماران و طراحان این حوزه و همچنین دیگر عزیزانی که به نحوی در این زمینه فعالیت می کنند تهیه و تنظیم شده است .

علت انتخاب این موضوع کمبود منابع و مطالب برای معماران یا مدیران نظامی که در این مقوله کار می کنند و همچنین تلاشی در جهت رشد فکری جوانان کشور به خصوص معماران جوان می باشد چرا که با شناخت درست از فنون دفاع غیر عامل و اصول معماری دفاعی قدرت دفاعی کشور بالا رفته و در صورت بمباران هوایی بازسازی مناطق آسیب دیده با هزینه و زمان کمتری امکان پذیر خواهد بود .

در لزوم توجه به این امر به فرمایش حضرت امام خمینی (ره) که در تاریخ ۱۱/۷/۶۷ ایراد فرمودند تکیه می کنم : " رعایت اصول ایمنی و حفاظتی مراکز و صنایع ، ایجاد پناهگاه های جمعی برای مردم و کارگران ، که این امر اختصاص به زمان جنگ ندارد بلکه طریقه احتیاط در هر شرایط است . "

این مسئله آنقدر مهم است که گزاف نگفته ایم اگر که مسوولین گرایشی از معماری را به این نام به وجود آورند .

امید است که این مقاله گامی در جهت رشد توان دفاعی کشور جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدات روز افزون دیگر کشور ها و همچنین قدمی هر چند کوچک در راه سیدن به اهداف جنبش نرم افزاری باشد .

طراحی دفاعی مسئله جدید و نو نیست . این مسئله از سالیان دور در کشورها مطرح بوده است . به زبان ساده طراحی دفاعی را می توان در نظر گرفتن بعضی شرایط و اصول ویژه در طراحی و اجرای ساختمانهای نظامی و غیر نظامی برای آمادگی هر چه بیشتر در برابر حمله و اسیب دیدن دانست .

انسانها در طول سالیان سال در جنگ بسر می بردند چه عادلانه و چه جنگ ناعادلانه ( شیث خطاب ۱۳۸۴ ۲۰ ) در این بین کشوری همچون ایران با داشتم منابع فراوان نفت وگاز و با توجه به اینکه در شاهراه ارتباطی آسیا قراردارد دارای موقعیت ژئوپلتیک و مهمی است لذا قدرت نظامی آن نقش نیروی دفاعی را بازی می کند در نتیجه باید آنچنان خود را در این زمینه ها قوی کنیم که فکر حمله یا تحریم هم به ذهن کسی خطور نکند همچنان که در قرآن و رئایات ما تاکید زیادی بر آن شده است .

این مقاله با هدف پرداختن به اینگونه مباحث در حوزه معماری سعس در توسعه فرهنگ دفاع غیر عامل و اصول و ضوابط معماری دفاعی در بین مدیران و برنامه ریزان دفاعی کشور و معماران و طراحان شهری دارد .

این مقاله با مطالعات میدانی و مطالعه کتب و جزوات و رساله هایی که در این مورد نوشته شده اند گرد آوری و تنظیم شده است . در ضرورت و اهمیت مسئله می توان این را گفت که هدف از طرح این موضوع رسیدن به ضوابط و الزاماتی است که در ساخت اماکن و تاسیسات نظامی و غیر نظامی به کار ببریم تا با حداقل امکانات حداکثر مقاوت را بدست آوریم . همچنین چگونگی بهره برداری از فنون دفاع غیر عامل جهت بازسازی مناطق آسیب دیده با هزینه و در زمان کمتر.

شناسایی دشمن و تهدیدات :

قبل از هر کاری در جنگ باید شناخت درستی نسبت به دشمن داشت . این شناخت به معنی شناخت میزان تجهیزات ، وسائل ، تدارکات و استراتژی حمله آن است . دشمن یک تهدید پویاست که با شعور و تفکر و با اهداف مختلف دست به حمله می زند ( اصغریان جدی – ۱۳۸۳ ۲۹ )

شناسایی های جدید در اینحوزه شاخه ایبه نام CCD ( استتار – اختفا – فریب ) را بوجود آورده است که هزینه ای کم و تاثیر زیادی برای مدافعان دارد .

با شناسایی دقیق و صحیح از دشمن می توان او را غافل نمود و به قول باروز " کسی که مسوول کنترل شناسایی است مراقب دشمن است و کسی که مراقب دشمن است از تهدید آگاه است و چاره ای برای آن می اندیشد و برای واکنش تصمیم می گیرد ."

در جنگ اول خلیج فارس عراق با بهره گیری CCD توانستند ۷۹% از حملات موفق آمریکا را به ۲۷% کاهش دهند و اطلاعات شناسایی آمریکا غلط از آب درآمد . ( اصغریان جدی – ۱۳۸۳ ۲۹ )

منابع اصلی تهدیدات بر دو نوع است :

۱) تهدیدات طبیعی : مثل زلزله ، سیل ، آتش سوزی ، طوفان و ....

۲) تهدیدات مصنوعی : جنگهای انسانی ، عوارض تکنولوژی بشری و ...

آمریکا در تهاجم خود به دیگر کشورها سعی در غافلگیری طرف مقابل دارد . آمریکا اصولا در همه موارد پیش دستی میکند نه در جنگ که بالکه در تمام موارد . ( جی جان ایکنبری – ۱۳۸۰ ۷۰) لذا تا ما آمریکا و قدرت های بزرگ را به درستی نشناسم نمی توانیم با او مقابله کنیم .

آمریکا در حوزه های متفاوت عمل می کند تا به اهداف خود دست یابد که به طور مثال چند حوزه ذیل به طور مختصر شرح داده می شود :

۱) حوزه روانشناسی جنگ : که با تبلیغات بسیار شدید خود بوسیله رسانه های دیداری و شنیداری در جهان این فکر را القاء می کند که برترین نیروی نظامی و اقتصادی جهان است و هیچ کشور یا کشورهای یارای مقابله با آن را ندارند .

۲) حوزه سیاست : که با نفوذ در سازمانهای بین المللی همچون سازمان ملل متحد و حقوق بشر حرف خود را با توجه به اهدا فش به کرسی می نشاند .

۳) حوزه اخلاق و منطق : با تهاجم به باورها و اعتقادات مذهبی ملل مختلف سعی در عوض کردن آن و جایگزینی با منطق اخلاق مورد نظر خود دارد .

۴) حوزه اقتصادی : که از مهمترین راه کارهایی است که به این وسیله ملتها و کشورها را وابسته خود می کند و راه پیشرفت و تکامل ملتها را به بهانه های مختل می بندد تا همیشه محتاج او باشند . ( اصغریان جدی – ۱۳۸۳ ص ۳۱و۳۲و۳۳ )

در حال حاضر ایران به عنوان جدی ترین مسئله خارجی آمریکا و غرب به عنوان تهدیدی جدی برای آنان تلقی می شود که سعی بر آن دارند تا از هر طریقی که شده این نظام را از سر راه خود بردارند .

معمولا حمله نظامی آمریکا به یک کشور طی سه مرحله صورت می پذیرد : ( اصغریان جدی – ۱۳۸۳ ص ۳۴)

۱) آماده سازی افکار عمومی کشور خود و جهان برای تحریم و حمله

۲) تحریم اقتصادی و سیاسی برای کاهش توان اقتصادی و نظامی آن کشور

۳) حمله نظامی متوسط و یا شدیدی برای از پا در آوردن کشور

اصولا جنگها در سه سطح مختلف انجام می شود :

اول ) جنگ با شدت کم : مثل تهاجم به ایران در واقعه طبس ، جنگ پاناما در سال ۱۹۹۴ و جنگ سومالی در افریقا

دوم ) جنگ با شدت متوسط : مثل جنگ عراق علیه ایران ، جنگ عراق علیه کویت ، حمله آمریکا به افغانستان که معمولا این جنگها با هماهنگی سازمانهای بین المللی صورت می پذیرد.

سوم ) جنگ با شدت زیاد : که با بمبهای اتمی و ... می باشد که در حال حاضر به دلایل سیاسی امکان وقوع آن نمی رود .

از حملات آمریکا به عراق و افغانستان می توان درسهای بسیار مهمی در تاکتیک نظامی گرفت .آنگونه که در بررسی ها بدست آمده است آمریکا حمله نظامی خود را بر ۳ اصل استوار کرده است :

۱) حمله ابتدایی شدید بوسیله موشکهای هدایت شونده و هواپیماها به تاسیسات زیر بنایی نظامی و غیر نظامی برای از پای درآوردن نیروها

۲) شروع جنگ روانی علیه نیروهای دفاعی و مردم عادی با پخش اطلاعیه های دروغی

۳) شروع حمله نظامی بوسیله نیروهای پیاده نظام و تصرف مراکز حساس همچون فرودگاه ها و تاسیسات اصلی شهرها و ....

همانطور که در سه مرحله بالا گفته شد اولین کار بمباران شدید هوایی است اما همانطور که در کتب جنگ آمده است نمی توان با بمباران هوایی یک کشور را فتح کرد بلکه این نیروی نظامی پیاده است که یک کشور را فتح می کند . ( صدیقه حسینی – ۱۳۸۵ ۱۰۰ )

اینجاست که لزوم طراحی و برنامه ریزی درست در پراکنده ساختن تاسیسات زیر بنایی نظامی و غیر نظامی و توجه به دفاع غیر عامل و لزوم رعایت اصول معماری دفاعی و شهرسازی در کاهش صدمات ناشی از بمباران های هوایی مورد توجه قرار می گیرد .

طراحی مناسب ساختمانها و جایابی و استفاده از استتار و توجه به پدافند غیر عامل می تواند تا حدود زیادی از صدمات ناشی از بمبارانهای هوایی بکاهد به طور مثال طی ۱۷ روز بمباران هوایی عراق با تعداد ۷۲۵ فروند موشک و ۲۰۰۰ بمب هدایت شونده – در مقایسه با جنگ ۸ ساله ایران و عراق که فقط ۲۰۰ موشک به ایران و ۶۰ موشک به عراق اصابت کرد – انجام شد اما عراقی ها با استفاده مناسب ازطبیعت و پدافند غیر عامل مناسب آسیبهای آن را به شدت کم کرد . ( اصغریان جدی – ۱۳۸۳ ۳۵ )

لذا با توجه به مطالب بالا می توان گفت دو عامل در یک حمله نظامی شرایط را به سود مدافع عوض می کند :

۱) طراحی مناسب و توجه به دفاع غیر عامل

۲) اصل پراکندگی منابع سرمایه ای

خصوصیات نیروی های نظامی :

عامل پیروزی در جنگها نیروی زمینی و پیاده است .جان مرشایمر استاد نظریه پرداز روابط بین الملل در رابطه با اهمیت نیروی زمینی در کتاب ترادژی قدرتها با مقایسه و بررسی جنگها اول ودوم جهانی و دیگر جنگها به این نتیجه رسیده است که پیروزی در یک جنگ بستگی به نیروهای زمینی و قدرت مانور آنها دارد . لذا تا کشور مورد نظرتوسط نیروهای پیاده وزمینی تصرف نشود نمی توان گفت که کشور سقوط کرده است . ( صدیقه حسینی – ۱۳۸۵ ۱۵۰ )

خصوصیت نیروهای هوایی انهدام مراکز ثقل و حیاتی یک کشور برای فلج کردن اقتصاد وسیاست آن است و مقابله درست از طریق دفاع عامل و همچنین دفاع غیر عامل ( با رعایت اصول معماری دفاعی در ساختمانها ) می توان صدمات بمبارن هوایی را به شدت کاهش داد .

" ..... مواضع نیروهای عراقی به طور مرتب توسط جنگنده های مهاجم آمریکا در حال بمباران است و لی با توجه به سنگر بندی و استفاده از پوشش زمین و استتار این گونه بمبارانها صدمات چندانی به نیروهای عراقی وارد نکرده است و فقط در صورت طولانی شدن می تواند ترس اولیه بمباران را نزد نیروهای عراقی از بین ببرد ... " ( اصغریان جدی – ۱۳۸۳ ۳۶ )

در جنگ افغانستان عاملی مهمی که باعث شد جنگ به هزینه سرسام آور و درازا بکشد پراکندگی منابع در این کشور بود . این کشور بعد از ۳۰ سال جنگ داخلی منابع و تاسیسات قابل توجهی نداشت اما نیروهای طالبان با توجه به شرایط کوهستانی افغانستان و اصل پراکندگی نیروها و منابع توانسته اند تا این زمان مقاومت کنند .

برای مثال در جنگ ۶ روزه اعراب با اسرائیل در سال ۱۹۶۴ م اسرائیل در همان ابتدا فرودگاههای اعراب را بمباران کرد بطوریکه هواپیماهای اعراب تا یک ساعت قابل استفاده نبودند و با استفاده از این فرصت اسرائیل مناطق حساس را نابود کرد .

به دو صوت می توان به یک هدف آسیب رساند :

۱) مستقیم : بوسیله انفجار ، شوک ، لرزش زمین و .....

۲) غیر مستقیم : ( پیامد انفجار )بوسیله ریزش انفجار ، خفگی ، سیل و .....

تئوری ۵ حلقه واردن :

مهمترین کار در جنگ شناخت استراتژی دشمن و حمله به آن است ( هون تزو – هنر جنگ )

بعد از شکست آمریکا در ویتنام بررسی های مختلفی راجع به علل شکست آمریکا صورت پذیرفت . ئر سال ۱۹۸۸ توسط سرهنگ جان واردن کتابی به عنوان نبرد هوایی تالیف شد و در سال ۱۹۹۱ نظریه خود مشهور به ۵ حلقه واردن را ارائه داد .

این تئوری دقیقا در جنگ ۴۳ روزه ۱۹۹۱ علیه عراق ومناقشه کوزوو و جنگ دوم خلیج فارس در سال ۲۰۰۳ مورد استفاده قرار گرفت .

تعاریف :

۱) دفاع غیر عامل :

به مجموعه اقداماتی اطلاق می ششود که مستلزم به کارگیری جنگ افزار بنوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارت مالی و جانی جلوگیری نمود ( اصغریان جدی – ۱۳۸۳ ۴۵ ) که به دو نوع دفاع غیر عامل طبیعی و مصنوعی تقسیم می شود .

اقدامات دفاع غیر عامل شامل موارد زیر میشود :

استتار Camouflage ۵ تفرقه وپراکندگی Separation & Dispersion

اختفا Concealment ۶ استحکامات و سازه های امن Protective Construction

پوشش Cover ۷ اعلام خبر Early avowing

فریب Deception

۲) دفاع عامل : Active Defense

عبارتست از به کارگیری جنگ افزارهای مختلف به منظور خنثی کردن یا کاهش اثرات حملات هوایی و زمینی ودریایی دشمن

۳) شریانهای حیاتی کشور :

هر کشوری دارای مراکز و مناطق مهم و خاصی است که در صورت انهدام یا وارد شدن صدمه جدی به آنها کشور فلج خواهد شد .این مناطق باید با معماری خاص و با اقداماتی همچون فریب و استتار و متفرق کردن صدمات وارده به آنها را به حداقل رساند .

۴) معماری دفاعی :

طراحی بناها با توجه به اصول دفاعی و در نظر گرفتن چند منظوره بودن در زمانهای مختلف . پدافند غیر عامل و {معماری دفاعی }یکی از موثرترین و پایدارترین روشهای دفاع در مقابل تهدیدات همواره مد نظر اکثر کشورهای جهان بوده است . ( خبرگزاری جمهوری اسلامی ۳/۷/۱۳۸۶ )

در دوران جنگ سرد تمهیدات معمارانه در شهرسازی و معماری به طور کسترده در بلوک شرق و غرب در نظر گرفته شد که البته هم اکنون نیز این تمهیدات به طور کسترده در تمام کشورها حتی سویس که یک کشور بیطرف می باشد به کار گرفته می شود .

معماری دفاعی برای لزوما برای بمباران نیست بلکه برای پدیده های دیگر غافلگیری نیز منظور شده از جمله خرابکاری – حفاظت فیزیکی – مکان های حساس – نیروگاههای برق و آب –

معماری و مکان یابی و محل ساخت این گونه تاسیسات زیربنایی باید به گونه ای باشد که اولا امکان حمله به آن سخت باشد ( مثلا در دره قرار گرفتن ) و دوما در صورت حمله به آن ورود به آن سخت و در صورت بمباران خسارت کمی به آن وارد شود .در طراحی شهری نیز دقیقا به همین صورت باید باشد به طور مثال محل قرارگیری ساختمانها بلند بسیارمهم است . برج های دیده بانی در جای جای شهر ( مناره های مساجد ) می تواند باعث شناسایی محل نیروهای دشمن شود .

دفاع غیر عامل در اسلام :

پیامبر (ص) و حضرت امیر (ع) در جنگها از تاکتیکهای فراوانی استفاده می نمودند ازجمله شناسایی دقیق دشمن ، عقب نشینی تاکتیکی ، میزان تهدید ، اصل غافلگیری ، جنگ روانی و دفاع غیر عامل ( حسینی – ۱۳۸۵ ۳ )

به طور مثال پیامبر (ص) در جنگ احد با استفاده از عوارض طبیعی محل وکشاندن قریش به محل دره مانند بین کوه احد و مکان یابی مناسی از اصول دفاع غیر عامل پیروی نمودند . و یا حضرت علی ابن ابی طالب ( ع) در نامه ۱۲ نهج البلاغه می فرمایند : آنگاه که در میدان جنگ در مقابل دشمن قرار گرفتید باید قرارگاه شما در دامنه کوهها و تپه ها و یا کنار رودها باشد تا پوشش و حفاظ شما گردد و شما را از دشمن نگهبانی کند ( CCD ) ( حسینی – ۱۳۸۵ ۱۲ )

هدف از دفاع غیر عامل استمرار فعالیت های زیربنایی ، تامین نیازهای حیاتی و تداوم خدمات رسانی و تهیل اداره کشور در شرایط تهدید و بحران و تجاوز خارجی می باشد . ( سردار غلامرضا جلالی – ۴/۷/۱۳۸۶ – روزنامه حیات )

معمار دفاعی :

هدف معماری همگن کردن تمامی عناصر سازنده یک سوژه است . ( اصغریان جدی – ۱۳۸۳ ۷۲ ) معمار همانند دایره المعارفی است که از همه چیز اطلاع دارد و در رابطه رشته تخصصی خود ( اصول معماری ) اطلاعات کاملی دارد .

ویلیام موریس درباره معماری می گوید : معماری شامل تمام محیط فیزیکی است که زندگی بشری را احاطه می کند و تا زمینیکه عنصری از اجتماع متمدن هستیم نمی توانیم از حیطه آن خارج شویم .

متاسفانه ملاحظات دفاعی و اصول و ضوابط معماری دفاعی درطراحی معماری و شهرسازی امروز ما رعایت نشده است

یکی از خصوصیات معمار دفاعی اعتقاد به دفاع در مقابل دشمن می باشد . طراح و معمار باید عوامل زیر را در طراحی خود در نظر بگیرد : ( اصغریان جدی – ۱۳۸۳ ۸۲ )

مکان یابی ( استفاده مطلوب از طبیعت ) چه تهدیدات طبیعی و چه مصنوعی

پراکندگی :

کم کردن ریسک در سرمایه گزاری

CCD استتار – اختفا – فریب ( استفاده مناسب از طبیعت و مواد و مصالح

اغتشاش دردید دشمن CS

استحکامات :

ایجاد سازه مناسب نسبت به قدرت انفجار و همچنی استفاده از اشکال آیرودینامیکی و طراحی فضای معماری که دلهره و ترس را دردل دشمن وارد کند .

مبلمان شهری :

چگومگی استفاده از عناصر شهری جهت جلوگیری از آسب های پیامد انجار و تهدیدات طبیعی

معماری داخلی :

چگونگی استفاده از فضای معماری جهت جلوگیری از آسب ها احتمالی

قدرت تجدید بنا :

استفاده از طراحی مدولار و طراحی مناسب برای محدود کردن آسیب های انفجار و مرمت سرع و ارزان

طراحی چند ورودی و خروجی اضطراری و گول زننده :

به علت هزینه بالای انهدام تاسیسات زیرزمینی دشمن سعی در بمباارنورودیها دارد به همین لحاظ باید ورودی های اغفال کننده در نظر گرفت . استفاده از مصالح بومی و مناسب و مصالح خاص برای عکس العمل در مقابل امواج مختلف و دید سایبرنتیک دشمن که برای شناسایی به کار می رود ضروری است .

عملکردهای چند گانه فضاها :

استفاده چند منظوره از فضاو عناصر شهری در زمان صلح و جنگ به طور مثال استفاده عراق از مناره مسجد بیاره به عنوان دیده بانی

نمونه های به کار گیری اصول وضوابط معماری دفاعی :

۱) کره شمالی با اتخاذ سیاست تمرکززدایی و همچنین ساخت تاسیسات حیاتی مثل مترو در عمق ۹۵ الی ۱۰۵ متری و احداث سد بزرگ نامپو در نزدیکی مصب رودخانه ددونگ کنگ در حاشیه سواحل غربی کره شمالی با استفاده دو منظوره اقتصادی و دفاعی به عنوان سلاح آب Water Weapon کارهای اساسی و بزرگی را انجام داده است .

به کارگیری اصول و روشهای معماری دفاعی از طریق تبدیل ساخت خطر بلایای طبیعی مثل زلزله و سیل به خطرات جنگی توسط سازمان FEMA ( سازمان مدیریت اضطراری آمریکا ) در آمریکا ( اصغریان جدی – ۱۳۸۳ ۲۸ )

۲) به کارگیری معماری دفاعی توسط شوروی سابق و روسیه و کشورهای تجزیه شده از جمله مخفی نمودن زیردریایی های اتمی و تاسیسات حیاتی در زیر کوهها و ضخره ها دردریاها و خشکی

۳) استحکامات نظامی عراقی ها در شلمچه که در عملیات کربلای ۵ در شمال شرقی بصره تصرف شد . این استحکامات معروف به نونی بود که به شکل نیم دایره ای به قطر ۱۵۰ متر و ارتفاع ۹ متر بود که دهانه مقعر آن به سمت نیروهای ایرانی بود و باعث محاصره شدن نیروهای ما می شد .

۴) استفاده دومنظوره عراق از کانال ماهی که در زمان صلح به هعنوان پرورش ماهی و در جنگ عامل جلوگیری ار پیشروی رزمندگان بود .

۵) اسرائیلپس از جنگ ۶ روزه ۱۹۶۷ خط دفاعی بارلو را در کنار مکنارکانال سوئز ساخت اما مصری هاتوانستند باو سایل ابتداعی و هوش و ذکاوت عجیبی آن را تصرف کنند .

۶) خط ماژینو در فرانسه به علت عدم تعادل دفاع غیرعامل و عامل سقوط کرد . این استحکامات در ۵ طبقه در عمق ۵۲ و ۵۳ متری زمین احداث گردیده بود .اما هیتلر این مجموعه را از طرق شناسایی دقیق ظرف نصف روز تصرف کرد .

۷) استفاده صحیح ومناسب حزب الله لبنان از عوارض طبیعی و به کارگیری اصول معماری دفاعی درجنگ ۳۳ روزه اسرائیل علیه لبنان

استفاده از اطلاعات مجلات نظامی و غیر نظامی جهت آموزش و شناسایی دشمن :

در جهان مجلات و کتب بسیاری در زمینه های جنگ و جنگ افزارها منتشر می شود که می توان با بررسی دقیق و تطبیق مطالب آن با شرایط کنونی اطلاعات ارزشمندی از میزان توان نظامی غرب و شیوه آرایش نظامیان و چگونگی جنگیدن آنها بدست آورد .

به طور مثال در کتاب صاعقه صحرا (۴) و معماران اطلاعات (۵) و مجله Janses Defense Weekly می توان نمونه های خوبی از تجهیزات غرب و شیوه های کار با این تجهیزات بدست آورد .

نتیجه گیری :

باید توجه داشته باشیم که اساسا اندیشه دفاعی از درون سیاست های دفاعی کشور نشات می گیرد و هنگامی که می خواهیم اندیشه دفاعی را بصورت مهندسی اجرا کنیم طبیعی است که اول باید این اندیشه از بخش دفاع جدا شود و آن تفکر به ضوابط نظام مهندسی و طراحی شهری تبدیل شود و در نظام توسعه و اجرای کشور نهادینه شود .

به نظر نویسنده ضروری است که ضوابط و مقررات جداگانه ای با "نام الزامات معمارانه در طراحی ساختمانها با رویکرد دفاع غیر عامل " تدوین شده و در اختیار معماارن و طراحان شهری قرار گرفته شود و آنان ملزم به رعایت آن باشند .

همانطور که در مقاله به آن اشاره شد بهتر است در هزینه مشاور حداقل درصدی از کل هزینه مطالعات و طراحی جهت ملحوظ داشتن پارامتر دفاع و معماری دفاعی درطراحی در نظر گرفته شود .

با توجه به اینکه در سال ۱۳۸۲ به فرمان مقام معظم رهبری نهادی به نام کمیته پدافند غیر عامل کشور شکل گرفته است و در چند ماه اخیر هم اصول کلی پدافند غیر عامل کشور به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده است به نظر می رسد زمان تصویب قوانین مرتبط با آن در مجلس یا نظام مهندسی فرا رسیده است .

در هر حال که رعایت این اصول تنها برای زمان جنگ نیست بلکه تمام مطالب گفته شده راجع به بلایای طبیعی نیز صادق است .

در حیوانات از ۶ سامانه دفاعی ۵ سامانه آن دفاع غیر عامل می باشد . به طور مثال : ۱ استتار و پنهان سازی ( آفتاب پرست و خرس قطبی ) ۲ حیله وفریب ۳ مقاوم یازی آشیانه ( لاک پشت و حلزون ) ۴ دسترسی غیر ممکن یا سخت به آشیانه ( ساخت آشیانه در بین صخره ها ) ۵ حرکت و جابجایی تاکتیکی ( گربه سانان ) ۶ مبارزه و جنگ ( دفاع عامل )

در پایان ذکر این نکته ضروری است که با توجه به گستردگی مطلب و محدودیت صفحات نمی توان حق مطلب را ادا کرد که امید است در مقالات بعدی این کمبود جبران شود .

امید است این نوشتار مورد استفاده خواندگان محترم قرار گیرد .

به امید سرافرازی کشور جمهوری اسلامی ایران

سید ضیاء حسینی

لیسانس معماری

دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت پروژه و ساخت دانشکده هنرهای زیبا تهران

پی نوشت :

۱- معماری دفاعی

۲- دفاع غیر عامل

۳- جنگ عادلانه

۴- جیمز بلک ول – سرگرد بازنشسته آمریکا

۵- Information Architect

منابع :

۱- ایکنبری، جی جان – ۱۳۸۲ – تنها ابر قدرت ( هژمونی آمریکا در قرن ۲۱ – ترجمه عظیم عضلی پور – تهران موسسه تحقیقاتی ابرار معاصر

۲- کالنر ، جان ام – ۱۳۷۳ – استراتژی بزرگ ( اصول و رویه ها ) – ترجمه کوروش بایندر – دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل وزارت خارجه

۳- قرآن مجید

۴- اصغریان جدی ، احمد ۱۳۷۹ – روش تحقیق مهندسی جنگ – مجله صفه شماره ۳۰

۵- اصغریان جدی ، احمد ۱۳۷۴ – دفاع غیرعامل در ارگ بم – مجله صفه شماره ۱۹ و ۲۰

۶- اصغریان جدی ، احمد ۱۳۸۳ – الزامات معمارانه در دفاع غیر عامل – رساله دکتری

۷- اصغریان جدی ، احمد ۱۳۸۱ – رمز و راز جنگ دفتر اول – تهران – انتارات دانشگاه شهید بهشتی

۸- اصغریان جدی ، احمد ۱۳۸۱ – رمز و راز جنگ دفتر دوم – تهران – انتارات دانشگاه شهید بهشتی

۹- منتظری مقدم ، حامد ۱۳۸۵ – بررسی تاریخی طلح های پیامبر (ص) – قم مرکز انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی

۱۰- شیث خطاب ، محمود – ۱۳۷۸ –شیوه فرماندهی پیامبر (ص) – ترجمه عبدالحسین بینش – مرکز تحقیقات اسلامی

۱۱- حسینی ، صدیقه ۱۳۸۵ – رویکرد آمرکا و اتحادیه اروپا در قبال برنامه هسته ای ایران – پایان نامه کارشناسی ارشد

۱۲- قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) – تهدیدات و پدافند غیر عامل – جزوه

۱۳- حسینی ، سید ضیاء ۱۳۸۵ – تاکتیکهای دفاعی پیامبر (ص) در جنگها و تدوین الگوی دفاعی پیامبر اعظم (ص) – همایش بین المللی پیامبر اعظم (ص) وزارت دفاع

۱۴- سایت اینترنتی حیات – ۴/۷/۱۳۸۶ – گفتگو با رییس سازمان پدافند غیرعامل

۱۵- سایت اینترنتی مهر – ۱۰/۶/۱۳۸۶-

۱۶- سایت اینترنتی خبرگزاری جمهوری اسلامی – ۳/۷/۱۳۸۶ – نگاهی بهپدافند غیر عامل در ایران و جهان .

۱۷- سایت باشگاه اندیشه – مدیریت بحران ناشی از بمباران و موشکباران مناطق غیر نظامی – ۷/۷/۱۳۸۶

۱۸- سایت باشگاه اندیشه – هدف پدافند غیر عامل ، ایمن سازی و کاهش آسیب پذیری هاست – ۷/۷/۱۳۸۶