فروشگاه اینترنتی پاسارگاد آریان

برنامه‏ های درمانی معتادان به انواع موادمخدر از اوایل دهه 1370 و زیرنظر سازمان بهزیستی و ستاد مبارزه با موادمخدر آغاز شد و از آن زمان به بعد بیمارانگاری جای جرم ‏‏انگاری را به خود گرفت. طی 2 دهه گذشته اقدام‌ات مختلفی در زمینه ترک اعتیاد در کشور تجربه شد که از جمله آنها می‏توان به روش درمانی محرومیت به‌عنوان یک روش قدیمی و درمان‏های جدید آگونیستی و آنتاگونیستی که این روزها در کلینیک‏ها به کار می‏رود، اشاره کرد. در واقع استفاده از آگونیست‏هایی مثل متادون، بوپرنورفین، نالترکسون و درمان‏های شناختی-رفتاری 4 اصل درمانی شناخته ‏شده و قابل‌قبول ترک اعتیاد در مجامع علمی دنیا هستند که در ایران هم اجرا می‏شوند.

دکتر هومن شریفی، اعتیادشناس و معاون مرکز پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ما را بیشتر با مراکز ترک اعتیاد در ایران آشنا می‏کند.

آماری از درصد موفقیت مراکز ترک اعتیاد دارید؟
در تحقیقی که در سال‏های 1383 تا 1386 به سفارش ستاد مبارزه با موادمخدر در تمام کلینیک‏های خصوصی و دولتی ترک اعتیاد استان تهران انجام شد، میزان مانایی ترک اعتیاد بررسی شد. متاسفانه نتایج این بررسی نشان داد تعداد افرادی که طی 3 ماه موفق به ترک شده‌اند، بسیار پایین و اندک است. البته این تحقیق به یک دهه پیش مربوط بود و امیدوارم طی این سال‏ها بازبینی اساسی در روند درمان بیماران انجام شده باشد.

علت خاصی هم برای این آمار پایین مانایی یافتید؟
علت‏های مختلفی می‏تواند در بازگشت فرد به سمت مصرف موادمخدر موثر باشد. به هر حال وقتی بعد از دوره درمان، مراجعه بیمار به کلینیک ترک اعتیاد قطع می‏شود، احتمال بازگشت او بالاتر می‌رود، اما تحقیقی در این مورد انجام نشده است.

داروهایی که در مراکز ترک اعتیاد به بیماران داده می‏شوند، اعتیادآور نیستند؟
این داروها اعتیادآور هستند ولی میزان اعتیادآوربودن آنها در مقایسه با مواد غیرقانونی و ناشناخته با درصدهای خلوص نامناسب که در جامعه عرضه می‏شود، بسیار کمتر است و سالم‌تر هستند، اما فکر اولیه مصرف مواد آگونیستی به‌جای موادمخدر این نبود که این مواد را جایگزین کنند، بلکه استفاده از آنها قدم اول در کاهش آسیب است.

به عبارت دیگر، ابتدا آسیب هنگفتی که فرد با مصرف موادمخدر به خود می‏زند، با دادن یک ماده استاندارد تحت نظارت پزشک و مرکز درمانی کاهش می‌یابد تا به‌تدریج با یک ماده استاندارد با میزان مشخص طرف باشند نه با موادی که هر بار درجه خلوص متفاوتی دارند و هر بار به نوعی مصرف می‏شوند که غیرقابل کنترل‏ تر می‏شوند و حتی از مخدر به محرک تبدیل ‏شده ‏اند.

نظرتان در مورد کمپ‏ های ترک اعتیاد چیست؟
ادعای کمپ ‏های ترک اعتیاد این است که زیر نظر انجمن معتادان گمنام (NA) هستند و دوره‏ هایی در آنها برگزار می‏شود که به ترک معتادان کمک می‏کند. مسئولان کمپ‏ ها ادعا می‌کنند پزشکانی در محل حضور دارند که بیماران را معاینه و در صورت لزوم برایشان دارو تجویز می‏کنند.

در حالی که با توجه به تجربه‏ ای که داشتیم و حوادثی که متاسفانه در کمپ‌‏ها پیش آمد و باعث مرگ چند تن از مراجعان شد، مشخص شده زیر نظر هیچ ارگانی نیستند و نظارتی بر عملکرد آنها انجام نمی‏شود زیرا نه خودشان و نه کارشان تعریف علمی ندارد؛ یعنی تعریفی که در پروتکل درمانی مواد محرک یا موادمخدر کشور جایی داشته باشد، به هیچ‌وجه در مورد کمپ‏ها وجود ندارد و اینها روش‏های غالب و ارجحی هستند که در حال حاضر در کشور اجرا می‏شوند.

یعنی بر اساس پروتکل‏های موجود، کمپ‏ ها نباید به درمان بیماران وابسته به موادمخدر یا محرک بپردازند؟
نه، پروتکل‏های درمانی سوء‏مصرف موادمخدر از سال 1375 زیر نظر وزارت بهداشت تدوین شده‌اند. این پروتکل‏ها به‌تدریج در سال‏های بعد بازبینی و بازنویسی و پروتکل درمانی مواد محرک نیز به آن اضافه شد، اما در هیچ یک از این پروتکل‏ها نامی از کمپ آورده نشده است. ضمن اینکه روش‏های سریع و فوق‏ سریعی که کمپ‏ها در تبلیغاتشان برای درمان اعتیاد ذکر می‏کنند، تاثیر بسیار کمی در ترک معتادان دارند و فقط گاهی موثر هستند و نمی‏توانیم ملاک ارزشی خود را فقط روی یکسری افراد که با این روش‏ها موفق به ترک اعتیاد شده ‏اند، قرار بدهیم. ضمن اینکه روش فوق‏ سریع ترک هم در پروتکل وزارت بهداشت جایی ندارد.
مورد دیگر اینکه در پروتکل‏ ها نیامده اگر فردی تحت‌شرایط خاصی قرار داشت، باید برای ترک به کمپ فرستاده شود.

البته برای بیمارانی که مشکل سایکولوژیک دارند یا بارها برای ترک اقدام کرده ‏اند و ناموفق بوده ‏اند و بیمارانی که حمایت اجتماعی ندارند، درمان بستری پیش ‏بینی شده است ولی در هیچ بندی از پروتکل‏هایی که حتی بعد از سمینارهای مربوط به موادمخدر منتشر شده ‏اند، توصیه‏ ای برای رفتن به کمپ وجود ندارد.

متاسفانه در حال حاضر ارجاع معتادان به کمپ ‏در عمل کمکی برای درمانگران محسوب می‏شود و هرگاه فرد یا خانواده وی غیرقابل کنترل می‏ شوند، به کمپ‏ها فرستاده می‏شوند و این کار پیامدهایی دارد که بسیاری اوقات واقعا آزاردهنده است.

بیمارانی که قصد ترک اعتیاد دارند بهتر است به چه مراکزی مراجعه کنند تا وقت و پولشان هدر نرود؟
در حال حاضر مراکزی که از سازمان بهزیستی یا وزارت بهداشت مجوز تاسیس دارند و در شهرهای مختلف تعدادشان کم نیست، قابل‌قبول‏ترین مراکز ترک اعتیاد محسوب می‏شوند، هر چند که بیمارستان‏های روان‌پزشکی هم در سطح کشور این خدمات را عرضه می‌کنند.

آیا در مراکز ترک اعتیاد روان‌شناس یا مددکار اجتماعی هم حضور دارند؟
بله، طبق پروتکل تاسیس مراکز درمانی، باید روان‌شناس و پزشک در مرکز حضور داشته باشند و به بیماران خدمت کنند.

افزایش مراکز غیرمجاز ترک‌اعتیاد

آیا علت تعداد زیاد مراکز ترک اعتیاد در سطح شهر، فروش قانونی و راحت متادون به افراد نیست؟
به هر حال آنچه طی دهه‏ های گذشته اتفاق افتاده، این است که فقط به مراکزی مجوز داده شده که به نظر می‏ آمد مرکز درمان اعتیاد بودند ولی اکنون می‏بینیم که بسیاری از آنها صرفا مرکزی برای فروش متادون محسوب می‏شوند!

متاسفانه در سطح کشور وقتی بیماران برای ترک اعتیاد به این مراکز مراجعه می‏کنند، به آنها فقط متادون داده می‏شود و فرقی هم نمی‏کند که ماده مصرفی آنها مواد محرک بوده باشد، موادمخدر یا الکل. ضمن اینکه بیماران بعد از گرفتن متادون کمتر پیگیری و رصد می‏شوند و همین امر باعث برگشت دوباره آنها به سمت موادمخدر خواهدشد.

از این‌رو اخیرا حدود 700 مرکز غیرمجاز ترک اعتیاد در سطح کشور شناسایی و برای تعطیل کردن آنها اقدام شده است. البته نمی‏توان به سادگی در این مورد قضاوت کرد و اثبات این گفته به کار کارشناسی و تحقیق جامع احتیاج دارد.