منظومه شمسی

برای کسانی که دو هزار سال پیش از سطح زمین به خورشید و ماه و آنچه که در آسمان وجود دارد نگاه می‌کردند آسمان همان طور به نظر رسیده که امروزه هست. اما زمین به همان صورت نمانده است. امروزه اگرچه به نظر می‌رسد که آسمان تغییر نکرده باشد لیکن نگرش ما به آسمان تغییر کرده است.

 

اختراع تلسکوپ باعث شده تا ستارگان و سیارات به ما نزدیک‌تر شوند و حقایق جدید بسیاری را برای ما آشکار نمایند. مردم معتقد بودند که زمین در مرکز گیتی ثابت مانده است و اجرام آسمانی در آسمان حرکت می‌کنند کوپرنیک برای نخستین بار به منظور توسعه یک سیستم ریاضی پیش‌بینی کرد که خورشید در مرکز کیهان قرار دارد.

دانشمندان عمر جهان را حدود 14میلیارد سال و عمر منظومه شمسی را حدود 4 تا چهار و نیم میلیارد سال تخمین می‌زنند. طبق یك نظریه پرطرفدار، آنچه اكنون آن را منظومه شمسی می‌خوانیم در حدود 4 تا 5 میلیارد سال پیش توده‌ای از غبار و گاز بوده است. اصلی‌ترین جزء منظومه شمسی، خورشید است.

 

نه سیاره‌ی اصلی منظومه‌ی شمسی که به ترتیب از خورشید دور می‌شوند در تصویر نشان داده شده است. چهار سیاره‌ی نزدیک خورشید (عطارد، زهره، زمین و مریخ) سیارات کوچکی هستند که سطح آن‌ها پوشیده از صخره و سنگ است و به عنوان سیارات خاکی شناخته‌شده‌اند. به چهار سیاره‌ی بزرگ یعنی (مشتری، زحل، اورانوس، نپتون و پلوتون) می‌رسیم که از گازهای مایع و یخ زده تشکیل‌شده‌اند.

 

سیاره چیست؟

سیاره، جسمی همانند زمین یا ماه است که تنها با منعکس کردن نور خورشید درخشندگی و نور دارد. سیاراتی را که ما در آسمان می‌بینیم اجسام متحرکی هستند که در مداری به دور خورشید می‌چرخند. سیاره از ستاره کوچک‌تر است و به خاطر بزرگی سیاره‌ها، نیروی گرانش (جاذبه) شکل آن‌ها را به صورت کروی در آورده است. به اجرامی که گرد خود سیاره‌ها می‌گردند، ماه یا قمر نام دارند اندازه‌ی سیاره‌ها از عطارد که تنها در حدود یک سوم زمین است تا مشتری که پانزده برابر زمین است متغیر است.

 

نگاهی اجمالی به سیارات منظومه شمسی

تیر (عطارد)

عطارد یک سیاره خاکی یا صخره‌ای است و قطر آن 5600 کیلومتر می باشد. عطارد دومین سیاره‌ی کوچک منظومه‌ی شمسی است؛ کمی از ماه بزرگ‌تر و سطحش پوشیده از حفره‌هایی همانند ماه است. در عطارد هوایی وجود ندارد و سطح آن خشك می باشد.

 

سطح عطارد به هنگام روز زیر اشعه خورشید سرخ می‌شود درحالی‌که شب هنگام عطارد از سردترین نقاط روی زمین نیز سرد تر است. حركت خورشید در آسمان عطارد بسیار كند است به گونه‌ای كه 3 ماه طول می‌کشد تا خورشید از یك افق به افق دیگر برود. به نظر می‌رسد که هرگونه حیات در عطارد غیرممکن باشد.

 

 

ناهید(زهره)

شباهت زیادی به كره زمین دارد. قطر این سیاره خاکی 13913 کیلومتر است. هنگامی كه زهره به نزدیک‌ترین فاصله‌ی خود از زمین می‌رسد به اندازه‌ای روشن است كه حتی در نور روز هم قابل‌مشاهده خواهد بود.

 

زهره دارای درخششی زیاد می باشد و این به خاطر اتمسفر ضخیم سیاره‌ای است.

 

اتمسفر زهره گرما را نگه می‌دارد که به این حالت اثر گلخانه‌ای می‌گویند؛ لذا سطح زهره به هنگام روز بسیار داغ‌تر از عطارد است. در ناهید حدود 2 ماه طول می‌کشد تا خورشید از غرب طلوع كند و در شرق غروب نماید.

 

 

زمین

قطر کره زمین 14663 کیلومتر است و بزرگ‌ترین سیاره خاکی شناخته ‌شده محسوب می‌شود. اتمسفر زمین دارای 21 درصد اکسیژن است و مابقی آن را اکثراً نیتروژن تشکیل می‌دهد. زمین در هر روز یک‌ بار به دور محور خود می‌چرخد.

 

اگر کره زمین فقط چند میلیون کیلومتر به خورشید نزدیک‌تر بود امکان داشت که زمین هم مانند زهره تبدیل به یک جهنم واقعی بشود و یا اگر چند کیلومتر دورتر بود همانند مریخ تبدیل به یک سیاره سرد و مرده می‌شد.

 

مریخ(بهرام)

مریخ تنها سیاره منظومه شمسی غیر از زمین است که بیشترین احتمال داشتن حیات را دارد. قطر مریخ 7801 کیلومتر است.

 

قطر مریخ برابر با نصف زمین می‌باشد. یک شبانه‌روز مریخی، تنها نیم ساعت طولانی‌‌‌تر از شبانه‌روز زمین است.

 

دلیل عمده‌‌‌ی رنگ قرمز، زنگ آهن یا اکسید آهن است.

 

 

 

مشتری(برجیس)

مشتری بزرگ‌ ترین سیاره منظومه شمسی به غول گازی معروف است. قطر مشتری 11.2 برابر قطر زمین،317.8 برابر جرم زمین را دارد.

 

کمربند‌‌‌های تیره و نواحی روشن را می‌‌‌توان حتی با یک تلسکوپ کوچک به دور آن دید.

 

معروف‌‌‌ترین ویژگی مشتری لکه‌‌‌ی سرخ بزرگ می باشد که توده گاز چرخانی است و همانندی به گردباد دارد.

 

کیوان(زحل)

 

این سیاره حلقه دار قطرش در حدود 9.4 برابر قطر زمین است. جرم زحل 95 برابر جرم زمین و دومین سیاره‌‌‌ بزرگ منظومه شمسی است.

 

از زمین، زحل مانند یک قرص زردرنگ دیده می‌‌‌شود. برجسته‌‌‌ترین مشخصه‌‌‌ی زحل، حلقه‌‌‌های باریک است که می توان آن ها را با یک تلسکوپ کوچک دید.

 

حلقه‌‌‌ها از یخ آب معمولی درست‌شده‌اند. احتمالاً حلقه‌‌‌های زحل همراه با خود سیاره به وجود آمده‌‌‌اند، نه اینکه بقایای یک فاجعه‌‌‌ی کیهانی، مانند قمر متلاشی‌شده باشند.

 

اورانوس

اورانوس که معمولاً در رده غول‌های گازی قرار می‌گیرد، در واقع از گازهای منجمد تشکیل شده است. قطر اورانوس 4.1 برابر قطر کره زمین می باشد و از درون تلسکوپ، سبز رنگ است.

 

نپتون

سیاره یخ زده نپتون قطرش 3.9 برابر کره زمین است. پایین‌ترین دمای سطح نپتون، 3K می باشد؛ یعنی نیتروژن به صورت جامد است و سطح را چون برف می‌‌‌پوشاند. این دما، پایین‌‌‌ترین دمای سطحی شناخته‌شده در منظومه شمسی است.

 

پلوتون

این سیاره در مدارهایی غیرعادی به دور خورشید می‌چرخد. پلوتون حدود 18 درصد قطر زمین، قطر دارد و جرمش تنها یک پنجم کره زمین است.

 

سدنا

سدنا دهمین سیاره منظومه شمسی می‌باشد. سیاره ای جدید که نام علمی آن «یو.بی313، 2003» و قطر آن 1,180 تا 2,360 کیلومتر است. این شیء ابتدا در سال 2003 کشف شده بود اما سیاره بودن آن اخیراً تأیید شد.

 

فاصله این شیء از خورشید بیش از دو برابر فاصله پلوتون از خورشید است. جرم این سیاره حداقل به اندازه پلوتون می باشد. به گفته اخترشناسان کمابیش مشخص است که این سیاره از یخ و توده‌های سنگ تشکیل یافته است.

 

---