فروشگاه اینترنتی پاسارگاد آریان

هرکسی لایق رحمت خاص الهی نمی شود!

در قرآن کریم فراوان می توان داستان و حکایت افرادی که مورد لطف و رحمت خداوند قرار گرفته اند یافت که در این مجال خلاصه ای از این موارد را بیان می کنیم.

خداوند دو گونه رحمت دارد ؛ یكی رحمت عام خدا كه شامل دوست و دشمن، مۆمن و كافر، نیكوكار و بدكار می باشد، رحمت دیگر رحمت خاص اوست كه از آن به رحمت (رحیمیه) یاد می شود.

این نوع رحمت ویژه بندگان صالح و فرمان بردار اوست، زیرا آنها به حكم ایمان و عمل صالح، شایستگی این را یافته اند كه از رحمت و بخشش و احساس خاصی كه آلودگان و تبهكاران از آن بهره ای ندارند ، برخوردار شوند.

در قرآن کریم فراوان می توان داستان و حکایت افرادی که مورد لطف و رحمت خداوند قرار گرفته اند یافت، از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره داشت:

حضرت یعقوب علیه السلام

یکی از این موارد، رحمت خاص خداوند به حضرت یعقوب علیه السلام است و این رحمت خداوند، در نتیجه صبر و استقامت آن حضرت در مواجهه با بلایا و ناامید نشدن از رحمت خداوندی و حسن ظن به ذات مبارکش بوده است.

الف) امید به رحمت خداوند

حضرت یعقوب بعد از ، از دست دادن فرزند دیگرشان بنیامین نه تنها امیدش را از خداوند متعال سلب نکرد بلکه فرمود: فرمود: "امید است خداوند همه ایشان را به من برگرداند"(یوسف/ 83) و همانگونه نیز شد و با این جمله اظهار امیدوارى كرد به اینكه هم یوسف برگردد و هم برادر مادریش و هم برادر بزرگش، و از سیاق برمى‏آید كه این اظهار امیدواریش مبنى بر آن صبر جمیلى است كه او در برابر تسویلات نفسانى فرزندان از خود نشان داد و این است ثمره امید به خداوند.

مردى از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم درخواست كرد كه چیزى به من بیاموز تا با انجام دادن آن خدا در آسمان و مردم در زمین مرا دوست داشته باشند، حضرت به او فرمود: (فقط) به آنچه در نزد خداست، چشم امید داشته باش تا خداوند تو را دوست بدارد، و به آنچه كه در نزد مردم است بى‏میل و رغبت باش، تا مردم نیز تو را دوست داشته باشند. (پاداش نیكی ها و كیفر گناهان / 461 )

و فرمود: با اینكه خدا رحمتش از همه چیزها وسیع‏تر است، خدا تعجّب مى‏كند كه چرا بندگان ناامیدند. (إرشاد القلوب / ترجمه سلگى / ج‏1 / 279)

ب) حسن ظن به خداوند

یکی دیگر از ویژگی‌های حضرت یعقوب که منجر به رحمت خداوندی گردید حسن ظن آن حضرت به خداوند متعال بود : عَسَى اللّهُ أَن یَأْتِیَنِی بِهِمْ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْعَلِیمُ الْحَكِیمُ " صرف اظهار امید است نسبت به بازگشت فرزندان، به اضافه اشاره به اینكه به نظر او یوسف هنوز زنده است. چرا كه من مى‏دانم" او از درون دل همه آگاه است و از همه حوادثى كه گذشته و مى‏گذرد با خبر به علاوه او حكیم است و هیچ كارى را بدون حساب نمى‏كند". (إِنَّهُ هُوَ الْعَلِیمُ الْحَكِیمُ).

روایت در باب حسن ظن به خداوند فراوان است از آن جمله امام رضا علیه السّلام فرمود: به خدا خوش گمان باشید. زیرا خداى عزوجل می فرماید: من نزد گمان بنده مۆمن خویشم، اگر گمان او خوبست، رفتار من خوب و اگر بد است، رفتار من هم بد باشد. (أصول الكافی / ترجمه مصطفوى / ج‏3 / 116)

حضرت داود علیه السّلام گفت: بار خدایا كسى كه تو را شناخت و به تو حسن ظن پیدا نكرد، هرگز به خدا ایمان نیاورده است. (مشكاة الأنوار / ترجمه عطاردى/ 32)

حضرت لوط

ما او را در رحمت خاص خویش داخل كردیم" (وَأَدْخَلْنَاهُ فِی رَحْمَتِنَا)" چرا كه او از بندگان صالح بود" (إِنَّهُ مِنَ الصَّالِحِینَ). (انبیاء/75)

لوط از پیامبران بزرگى است كه هم عصر با ابراهیم بود، و همراه او از سرزمین بابل به فلسطین مهاجرت كرد، و بعداً از ابراهیم جدا شد و به شهر" سدوم" آمده ف چرا كه مردم آن منطقه غرق فساد و گناه، مخصوصا انحرافات و آلودگی هاى جنسى بودند.

او بسیار براى هدایت این قوم منحرف تلاش و كوشش كرد، و در این راه خون‏ دل خورد، اما كمتر در آن كوردلان اثر گذارد.

سرانجام چنان كه مى‏دانیم قهر و عذاب شدید الهى آنها را فرا گرفت، و آبادی هایشان به كلى زیر و رو شد، و جز خانواده لوط (به استثناى همسرش) همگى نابود شدند.

رحمتی که شامل حال حضرت لوط گردید ؛ یکی نجات او و خانواده اش از آن شهر و دیار " ما او را از شهر و دیارى كه كارهاى پلید و زشت انجام مى‏دادند رهایى بخشیدیم" (وَنَجَّیْنَاهُ مِنَ الْقَرْیَةِ الَّتِی كَانَت تَّعْمَلُ الْخَبَائِثَ )(انبیاء/74) رحمت دیگر : می فرماید به لوط داوری و دانش عطا كردیم... .

در آیه 75 می فرماید او را وارد رحمت خویش كردیم، نمی فرماید او رحمت است، رحمت شد. در اینجا می فرماید او را وارد رحمت خویش گرداندیم : این رحمت ویژه الهى بی حساب به كسى داده نمى‏شود، این شایستگى و صلاحیت لوط بود كه او را مستحق چنین رحمتى ساخت و در اینجا مراد از" رحمت"، مقام ولایت و یا نبوت است.

حضرات اسماعیل، ادریس، ذالکفل

دیگر از پیامبران الهى " اسماعیل" و " ادریس" و " ذا الكفل" است که خداوند آنها از صابران و شكیبایان دانسته و می فرماید (وَ إِسْماعِیلَ وَ إِدْرِیسَ وَ ذَا الْكِفْلِ كُلٌّ مِنَ الصَّابِرِینَ).

هر یك از آنها در طول عمر خود در برابر دشمنان و یا مشكلات طاقت‏فرساى زندگى ، صبر و مقاومت به خرج دادند و هر یك الگویى بودند از استقامت و پایمردى.

سپس بزرگترین موهبت الهى را در برابر این صبر و استقامت براى آنان چنین بیان مى‏كند :" ما آنها را در رحمت خود داخل كردیم، چرا كه آنها از صالحان بودند" (وَأَدْخَلْنَاهُمْ فِی رَحْمَتِنَا إِنَّهُم مِّنَ الصَّالِحِینَ). (انبیاء/86)

جالب اینكه نمى‏گوید ما رحمت خود را به آنها بخشیدیم، بلكه مى‏گوید:

آنان را در رحمت خود داخل كردیم.

سخن آخر

مواردی که از رحمت خداوندی درباره بزرگان یاد شد و موارد دیگر مانند حضرت ایوب، حضرت نوح و ... همگی بیانگر یک اصل اساسی است و در آیه " عَسَى رَبُّكُمْ أَن یَرْحَمَكُمْ " (الاسراء/8) به این اصل اشاره شده است كه ربوبیت خداى تعالى، اقتضاى آن را دارد و آن اصل این است كه: بر بندگان خود- در صورتى كه به مقتضاى خلقت خود مشى كنند- رحم كند و به سوى فطرتشان ارشاد نماید و این رحمت عام خداوندی است مگر اینكه از خط مرزى خلقت خود منحرف گشته و از راه فطرت بیرون شوند.

پیامبران نیز بعد از پشت سر گذاردن ابتلائات و انجام رسالاتشان بود که شایستگی رحمت خاص خداوند را یافتند.

مریم پناهنده

بخش قرآن تبیان

منابع:

1) ترجمه تفسیر المیزان

2) تفسیر نمونه

3) مشكاة الأنوار / ترجمه عطاردى

4) أصول الكافی / ترجمه مصطفوى / ج‏3

5) إرشاد القلوب / ترجمه سلگى / ج

6) پاداش نیكیها و كیفر گناهان

7) اندیشه قم

8) سایت آوینی