سئوال از یک آیه قرآن

فرض کنید زنی که همسر و فرزند دارد در جنگ اسیر شده و به اجبار به عقد مردی که طبیعتاً از دشمنان زن است در می‌آید. چرا اسلام حکم یک ازدواج اجباری برای زن صادر کرده است؟

وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاء إِلاَّ مَا مَلَكَتْ أَیْمَانُكُمْ كِتَابَ اللّهِ عَلَیْكُمْ وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَاء ذَلِكُمْ أَن تَبْتَغُواْ بِأَمْوَالِكُم مُّحْصِنِینَ غَیْرَ مُسَافِحِینَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً وَلاَ جُنَاحَ عَلَیْكُمْ فِیمَا تَرَاضَیْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِیضَةِ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِیمًا حَكِیمًا :

و زنان شوهردار (بر شما حرام است) مگر آنها را كه (از راه اسارت) مالك شده اید; اینها احكامى است كه خداوند بر شما مقرر داشته است. اما زنان دیگر غیر از اینها، براى شما حلال است كه با اموال خود، آنان را اختیار كنید; در حالى كه پاكدامن باشید و از زنا،خوددارى نمایید. و زنانى را كه متعه ( ازدواج موقت) مى كنید، واجب است مهر آنها را بپردازید. و گناهى بر شما نیست در آنچه بعد از تعیین مهر، با یكدیگر توافق كرده اید. خداوند، دانا و حكیم است.

در این آیه ازدواج با زن شوهردار حرام شمرده شده است و فقط یک استثنا دارد و آن ازدواج با زن اسیر است.در واقع با اسیر شدن یک زن ازدواج وی با شوهر سابقش فسخ شده و می‌تواند به عقد مردی دیگر دربیاید. فرض کنید زنی که همسر و فرزند دارد در جنگ اسیر شده و به اجبار به عقد مردی که طبیعتا از دشمنان زن است در می‌آید. چرا اسلام حکم یک ازدواج اجباری برای زن صادر کرده است؟

پاسخ :

اولا ترجمه ای که نوشتی ترجمه ای درستی نیست. ترجمه صحیح آیه 24 سوره نساء :

ترجمه مشکینی

و (نیز بر شما حرام شد) زنان شوهردار جز آنهایى كه (در جنگ از زنان كفار) به بردگى شما درآمده‏اند (زیرا اسارتشان بدون شوهر به حكم طلاق است). اینها (احكام) نوشته و مقرر شده خدا بر شماست. و غیر اینها (غیر چهارده قسم گذشته) براى شما حلال شده كه با اموال خود (به ازدواج) بطلبید در حالى كه خوددار از گناه و دور از زنا باشید. و با هر زنى از آنان (از غیر این چهارده قسم) كه ازدواج موقت كردید مهر او را به عنوان واجب (مالى) بپردازید، و بر شما گناهى نیست پس از تعیین مهر واجب در آنچه بدان توافق نمایید (از اسقاط مهر یا كم و زیاد كردن آن)، و همانا خداوند همواره دانا (به مصالح امور) و داراى اتقان صنع (در تشریع و تكوین) است .(24)

در ترجمه این آیه منظور از مالک کنیز است نه اسیر

وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاء إِلاَّ مَا مَلَكَتْ ...

كلمه (محصنات ) به فتحه صاد اسم مفعول از ماده (ح _ ص _ ن ) از مصدر باب افعالش احصان است .

حصن حصین (دژ محكم ) را هم از این جهت حصن گفته اند، كه مانع از ورود اغیار است ، و وقتى مى گویند: (احصنت المراة ) معناى آن این است كه فلان زن عفت به خرج داد، و ناموس خود را حفظ كرد، و یا این است كه از فسق و فجور امتناع ورزید.

در قرآن كریم نیز آمده كه: (التى احصنت فرجها) یعنى داراى عفت بود، و وقتى گفته مى شود: (اءحصنت المراة ) بصورت معلوم و یا (اءحصنت المراة ) بصیغه مجهول، معنایش این است كه فلان زن شوهر رفت، و در نتیجه شوهرش او را حفظ كرد، و یا بدون دخالت شوهر صرف ازدواج، او را حفظ كرد، و چون بخواهى در مورد زنى بگوئى این زن آزاده است نه برده ، مى گوئى (اءحصنت المراة ) زیرا آزاد بودن او مانع مى شود از اینكه كسى مالك ناموس او شود، و یا آزاد بودنش مانع مى شود از اینكه مرتكب زنا گردد، زیرا در آن ایام زنا در بین كنیزان شایع بود، و آزادها از ارتكاب آن ننگ داشتند.

و ظاهراً مراد از كلمه (محصنات ) در آیه مورد بحث معناى دوم باشد، یعنى زنانى كه ازدواج كرده اند نه به معناى اول و سوم ، چون آنچه از زنان خارج از چهار طایفه نامبرده در آیه، ازدواجشان حرام است تنها شوهردارشان است ، خواه عفیف باشند و یا نباشند، و چه اینكه آزاد باشند یا كنیز.

پس هیچ وجهى به نظر نمى رسد كه كسى بگوید: مراد از كلمه (محصنات ) در آیه شریفه ، زنان عفیف است ، با اینكه حكم حرمت ازدواج اختصاصى به عفیف ها ندارد. (ساده تر بگویم آیه شریفه مى فرماید: غیر آن چهارده طایفه ، با هر زنى مى توان ازدواج كرد، مگر محصنات یعنى شوهرداران كه ازدواج با آنها حرام است.)

بعضى ها گفته اند: مگر محصنات یعنى زنان عفیف كه ازدواج با آنها _ البته اگر شوهر داشته باشند - حرام است.

بعضى دیگر لفظ نامبرده را حمل كرده اند به حرائر، یعنى گفته اند: مگر زنان آزاد كه ازدواج با آنها _ البته اگر شوهر داشته باشند حرام است. اشكال ما این بود كه در هر دو احتمالى كه مفسرین دادند قید - البته اگر شوهر داشته باشند - اخذ شده بود، و در احتمال اول حكم را مختص به زنان عفیف دانستند، با اینكه اختصاصى به آنها نداشت ، و در احتمال دوم حكم را مختص به زنان آزاد كرده بودند، با اینكه اختصاصى به آنان نداشت ، و معلوم است كه اینگونه معنا كردن را طبع سلیم نمى پسندد.

پس حق مطلب همان است كه گفتیم :

مراد از كلمه نامبرده زنان شوهردار است (مترجم ) افعالش احصان است.

یعنى كلمه (محصنات ) عطف است به كلمه (امهات ) و معناى آیه چنین مى شود حرام شد بر شما ازدواج با مادران و... همچنین ازدواج با زنان شوهردار _ البته مادام كه شوهر دارند _ .

و بنابراین جمله : (إِلاَّ مَا مَلَكَتْ أَیْمَانُكُمْ ) در این مقام خواهد بود كه حكم منعى كه در محصنات بود از كنیزان محصنه بردارد، یعنى بفرماید زنانى كه ازدواج كرده اند، و یا بگو شوهر دارند، ازدواج با آنها حرام است به استثناى كنیزان كه در عین اینكه شوهر دارند ازدواج با آنها حلال است به این معنا كه صاحب كنیز كه او را شوهر داده مى تواند بین كنیز و شوهرش حائل شود، و در مدت استبرا نگذارد با شوهرش تماس بگیرد، و آنگاه خودش با او همخوابگى نموده ، دوباره به شوهرش تحویل دهد، كه سنت هم بر این معنا وارد شده است.

بخش قرآن تبیان

منبع: تفسیر میزان ج 4؛سایت اسک دین