فروشگاه اینترنتی پاسارگاد آریان

واژه TRIZ برگرفته شده از حروف اول کلمات در عبارت روسی زیر می باشد: (Teoriya Resheniya Izobrototelskikh Zadatch) که برابر انگلیسی آن عبارت Theory of Inventive Problem Solving (با مخفف TIPS) است که به معنای نظریه حل ابداعانه مساله می باشد .

واژه TRIZ برگرفته شده از حروف اول کلمات در عبارت روسی زیر می باشد: (Teoriya Resheniya Izobrototelskikh Zadatch) که برابر انگلیسی آن عبارت Theory of Inventive Problem Solving (با مخفف TIPS) است که به معنای نظریه حل ابداعانه مساله می باشد . این دانش در سراسر جهان تحت عنوان TRIZ شناخته می شود و متداول شدن این نام به این علت است که بنیانگذار آن ، دانشمند خلاقیت شناس روسی گنریچ سائولویچ آلتشولر (G.S. Altshuller) می باشد .

دانش TRIZ با نامها و عنوانهای توصیف گر مختلفی همانند نوآوری نظام یافته ، خلاقیت اختراعی ، فناوری خلاقیت و نوآوری ، روش شناسی اختراع ، الگوریتم اختراع ، روش شناسی حل مساله های ابداعی ، روش شناسی حل ابتکاری و ابداعانه مساله ، مهندسی خلاقیت و نوآوری ، روش شناسی خلاقیت ، خلاقیت شناسی اختراع ، خلاقیت شناسی فناوری و مواردی از این قبیل نامیده می شود .

دانش TRIZ می تواند در دامنه ای از یک طیف مفهومی و گستره ای از تعاریف قرار گیرد که یک انتهای آن نوعی جهان بینی خلاق یا رویکردی جامع به علوم و فناوری و انتهای دیگر آن انواعی از ابزارهای حل خلاق مساله و فنون خلاقیت و نوآوری را شامل گردد .

آلتشولر TRIZ را تحت عنوان علم فناوری خلاقیت و نوآوری می داند ؛ با نتیجه گیری از دیدگاه آلتشولر می توان TRIZ را نوعی علم خلاقیت شناسی (Creatology) دانست .

یکی از دانشمندان برجسته TRIZ به نام سیمون ساورانسکی این دانش را چنین تعریف کرده است :

TRIZ ، یک دانش انسانگرای مبتنی بر روش شناسی نظام یافته برای حل ابداعانه مساله است .

همچنین برخی صاحبنظران TRIZ را این چنین تعریف می کنند :

TRIZ عبارت است از نوعی رویکرد الگوریتمی برای حل ابداعانه مسائل فنی و فناورانه .

با توجه به عنوانهای توصیف گر مختلفی که برای نامیدن TRIZ ذکر کردیم می توانیم به شناخت بیشتری درباره مفهوم کلی دانش TRIZ دست یابیم

تاریخچه دانش TRIZ به چه زمانی باز می گردد ؟

شالوده های دانش TRIZ از سال ۱۹۴۶ توسط گنریچ آلتشولر بر اساس نتایج حاصل از مطالعه اختراعات مختلف پایه گذاری شد .

آلتشولر که به پدر TRIZ شهره است در سال ۱۹۲۶ در روسیه متولد گردید ؛ وی که از همان دوران نوجوانی نسبت به ابداعات و اختراعات کنجکاوی و علاقه خاصی داشت و اولین اختراع خود را در سن چهارده سالگی انجام داد ، در اداره ثبت اختراعات مشغول به کار شد .

کار او کمک به مخترعین برای ثبت اختراعاتشان بود ؛ او در حین کار ، گاهی به حل مسائل فنی آنان کمک می کرد . در این دوران بود که او دریافت حل مسائل فنی که منجر به اختراع و نوآوری می شود به اصول و روشهایی فراتر از تکنیکهای خلاقیت شناخته شده تا آن هنگام نیاز دارد . آلتشولر در طی مطالعات خود به این نتیجه مهم رسید که یک نظریه اختراع بایستی دارای چند ویژگی اصلی از جمله موارد زیر باشد :

۱ شامل یک فرایند گام به گام و نظام یافته باشد .

۲ بتواند از میان گستره ای از راه حلها ، مستقیما به بهترین راه حل (راه حل ایده آل یا کمال) منجر گردد .

۳ دارای ویژگی تکرارپذیری باشد .

۴ بتواند ساختاری برای دانش ابداع ارائه نماید .

آلتشولر بیش از بیست هزار اختراع ثبت شده (Patent) را مورد بررسی قرار داد تا متوجه شود اختراعات به عنوان مساله های ابداعی (یعنی مساله هایی که راه حل آنها مشخص نیست و بایستی آن را با روشهای خلاق و ابداعی کشف نمود .) چگونه حل شده اند .

از بین این تعداد آلتشولر چهار هزار اختراع مهم و برجسته و به عبارتی راه حلهای خلاق و ابداعی اصلی را مورد مطالعه عمیقتر قرار داد . براساس نتایج حاصل از این نوع مطالعات خلاقیت شناسی تحلیلی ، آلتشولر به کشفیات بسیار مهمی دست یافت و اصول ، مفاهیم و روش های TRIZ را به عنوان یک علم نوین و بسیار باارزش به جهان ارائه نمود .

البته این خلاقیت و نوآوری فوق العاده مهم آلتشولر متاسفانه همانند بسیار از کشفیات و اختراعات کوچک و بزرگ تاریخ در ابتدا درک نشده و با انواع مخالفتها ، مقاومتها و بی مهری های تاسف برانگیز (آنچه که در خلاقیت شناسی تحت عنوان اینرسی خلاقیت و نوآوری نامیده می شود .) مواجه شد و آلتشولر همانند بسیاری از دانشمندان و مخترعین سختیها و مرارتهای بسیار زیادی را متحمل گردید که مطالعه آن حاکی از اراده والا و تلاش و پشتکار شگفت انگیز آنان است .

به دلیل بی توجهی ها و مخالفتها در آن زمان ، TRIZ نتوانست به خوبی در روسیه ایفای نقش نماید اما پس از پایان جنگ جهانی دوم و گسترش ارتباطات ، کشورهای اروپایی ، آمریکا ، ژاپن و دیگر کشورها با دانش TRIZ آشنا شده و با پی بردن به اهمیت فوق العاده زیاد آن بلافاصله آن را جذب کرده و ضمن بکارگیری ، در صدد رشد و توسعه آن برآمدند .

چنانکه در حال حاضر درباره TRIZ به عنوان یک دانش تخصصی تحقیقات وسیعی به عمل می آید و اصول و مفاهیم آن توسط بسیاری از دانشمندان ، پژوهشگران ، مدیران ، مهندسان و کارشناسان رشته های مختلف علمی در جهت حل مسائل و ایجاد نوآوری¬ها به کار گرفته می شود و همچنان به سرعت در حال گسترش و تکامل است .

بزرگترین خلاقیت و نوآوری آلتشولر به عنوان یک دانشمند علوم و مهندسی ، یک دانشمند خلاقیت شناس و نیز به عنوان یک مخترع ، خلاقیت و نوآوری او درباره خود موضوع خلاقیت و نوآوری بود .

آلتشولر به عنوان مخترع فنون اختراع و پایه گذار دانش TRIZ ، با تلاش و پشتکار بسیار زیاد به مدت پنجاه ودو سال در راستای رشد و توسعه آن کوشید و یکی از اصلی ترین و موثرترین بنیانگذاران علم خلاقیت شناسی و از بزرگترین دانشمندان قرن بیستم محسوب می شود . (آلتشولر در سال ۱۹۹۸ در آمریکا از دنیا رفت) نقش و اهمیت نظریه TRIZ شاهکار علمی آلتشولر به قدریست که از جنبه ای می تواند در ردیف نظریه های علمی بزرگی مانند نظریه کوانتومی و نظریه نسبیت قرار گیرد و آلتشولر را با دانشمندان بزرگی مانند پلانک ، انیشتین ، شرودینگر ، پیاژه و پائولینگ همسنگ نماید .

اجزای اصلی دانش TRIZ کدامند ؟

به طور کلی مجموعه نتایج حاصل از خلاقیت شناسی تحلیلی اختراعات توسط آلتشولر که تشکیل دهنده دانش TRIZ است شامل مفاهیم مختلفی است که مهمترین آنها به صورت فهرست وار بیان می نماییم :

۱ قانون افزایش سطح ایده آل بودن (قانون کمال) : به این معنی که نظامهای فنی همواره به سمت افزایش درجه ایده آل بودن یا کمال خود پیش می روند . ایده آلی یا سطح ایده آل بودن عبارت است از نسبت مجموع کلیه جنبه های مثبت و مفید سیستم به مجموع کلیه جنبه های منفی و مضر سیستم .

۲ سیستم چهار مرحله ای حل مساله :

ـ شناخت مساله .

ـ فرمول بندی مساله .

ـ جستجوی مسائل قبلا حل شده . (استفاده از سی ونه پارامتر مهندسی)

ـ استفاده از الگوهای راه حلهای کشف شده . ( بکارگیری چهل اصل اختراع)

۳ سطوح پنجگانه حل مساله و نوآوری :

ـ راه حلهای مشخص .

ـ بهبودهای کوچک .

ـ بهبودهای بزرگ .

ـ مفاهیم جدید .

ـ کشف های بنیادی .

۴ تحلیل ماده میدان (تحلیل Vepol) :

با استفاده از این تحلیل مسائل به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند :

ـ مسائل آشنا (مانوس) ، تحت عنوان مسائل استاندارد .

ـ مسائل ناآشنا (نامانوس) ، تحت عنوان مسائل غیر استاندارد .

۵ قوانین هشتگانه تحول و تکامل نظامهای فنی (قوانین پیشرفت فناوری) .

۶ هفتادوشش راه حل ابداعانه استاندارد :

مسائل استاندارد شناخته شده با تحلیل Vepol می توانند با استفاده از این هفتادوشش راه حل ابداعانه استاندارد ، حل شوند .

۷ ماتریس تناقض ها :

در نظریه TRIZ از مساله ابداعی تحت عنوان تناقض تعبیر می شود که معنای آن دو موقعیت متضاد یا دو کیفیت متعارض است ؛ یعنی افزایش سطح کیفیت یکی موجب کاهش سطح کیفیت دیگری می شود و حل ابداعانه مساله ، کشف راه حل این تناقض می باشد .

۸ چهل اصل برای اختراع و نوآوری .

۹ مجموعه ای از تاثیرات علمی اساسی :

شامل تاثیرات فیزیکی ، شیمیایی ، هندسی و زیست شناختی .

۱۰ روش ARIZ (الگوریتم حل ابداعانه مساله) :

ARIZ یک دستورالعمل نظام یافته برای شناسایی راه حل مسائل غیراستاندارد با استفاده از قابلیتهای فنون و روشهای خلاقیت می باشد .

از فواید و کاربردهای TRIZ بیشتر بدانیم !

با استفاده از دانش TRIZ می توان به نتایج و دستاوردهای متعددی یافت که در ذیل به شماری از آنها اشاره می نماییم :

۱ دستیابی به نوعی نگرش جامع علمی به ابداعات و اختراعات .

۲ شکل گیری جنبه های بسیار مهمی از علم خلاقیت شناسی .

۳ دستیابی به نوعی جهان بینی خلاق .

۴ کشف انواعی از راه حلها برای مسائل ابداعی یعنی مسائلی که با روشهای معمولی و متداول ، راه حل آنها به دست نمی آید .

۵ دستیابی به بهترین و موثرترین راه حلها برای انواع مسائل علمی ، فنی ، انسانی و اجتماعی .

۶ پیش بینی روند ابداعات و اختراعات در آینده . (خلاقیت شناسی آینده شناختی)

۷ ارائه آموزشهای نوین مبتنی بر TRIZ در مدارس و دانشگاه ها . (خلاقیت شناسی پرورشی مبتنی بر TRIZ)

۸ تسهیل و تسریع روند رشد و توسعه علوم و فناوری .