نکاتی برای تلاوت قرآن

 

---

در هنگام تلاوت قرآن قاری نباید به صورت خمیده بنشیند بلکه باید بدن او کاملا صاف باشد.

 

---

خداوند، مسلمانان را به تلاوت کتابش بسیار سفارش کرده است. از این رو، این مقاله در پی آن است که نکاتی مهم در زمینه آداب تلاوت قرآن به قاریان و مستمعان محترم قرآن یادآور گردد.

تلاوت اگر مؤدبانه، آگاهانه و توأم با آداب و رسوم خود باشد، برتر و مؤثرتر خواهد بود. ادب و احترام در قبال هر چیزی، نه تنها بیانگر درجه بالای اهمیت و ارزش آن چیز در نزد ماست، بلکه به نوعی شخصیت حقیقی را نشان می دهد.

انشاءالله، با رعایت آداب تلاوت قرآن کریم، به تدریج، عمل به آیات روح بخش و عمیق را سرلوحه امور روزمره قرار داده، هیچ گاه از آن غافل نشویم.

قرآن کریم نسبت به تمامی کتاب های دیگر ارجحیت دارد و با هیچ یک از آنها قابل قیاس نیست.

به فرموده رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله):

«برتری قرآن بر دیگر سخنان، همانند برتری خداوند بر مخلوقش است».

باید دقّت کرد که خواندن قرآن با خواندن کتاب های دیگر خیلی تفاوت دارد. برای احترام به این سخنان گرانقدر و پرمحتوا هنگام تلاوت آن، شایسته است قاری و مستمع، آدابی را رعایت نماید:

1. قبل از تماس و لمس مستقیم آیات نورانی قرآن کریم باید بدن و اعضاء و جوارح، طهارت (وضو، غسل،تیمم) داشته باشد؛ زیرا خداوند در قرآن می فرماید:

(لیمسّه الّا المطهّرون)؛ قرآن را باید فقط با طهارت لمس کرد.(سوره واقعه،آیه79)

2.شایسته است، قاری، قرآن را با ترتیل تلاوت نماید؛ زیرا این نوع تلاوت باعث می شود انسان با تفکر و تدبری بیشتر قرآن را قرائت نماید. خداوند هم در قرآن به این نکته مهم اشاره می کند و می فرماید:

(…و رتّل القرآن ترتیل)؛ و قرآن را با ترتیل تلاوت کنید.(سوره مزمّل،آیه4)

تجوید و زیبا ادا کردن حروف، مربوط به بحث ترتیل است که در اینجا مجال توضیحش وجود ندارد. علاقه مندان می توانند جهت آشنایی با این مقوله، به کتاب «حلیة القرآن» نگاشته سید محسن موسوی بلده مراجعه نمایند.

3.شایسته است قرآن را زیاد تلاوت کنیم، زیرا با تلاوت زیاد قرآن، قلوب زنگار گرفته بیدار شده، مشمول هدایت، شفا، برکت و تقوا می شود. خداوند متعال در قرآن می فرماید:

(…فاقرءوا ما تیسّر منه…)؛ تا می توانید قرآن را تلاوت نمایید….(سوره مزمّل،آیه20)

 

انسان باید لااقل روزی 50 آیه از قرآن را تلاوت نماید و فاصله خود را با کلام وحی کم نماید. ما هر چه از قرآن و اهل بیت (علیهم السلام) فاصله بگیریم، به شیطان و راه های انحراف نزدیکتر می شویم و احتمال هلاکت و لغزشمان بالا می رود. بنابراین همواره با تلاوت آیات نورانی قرآن کریم دل های غفلت زده خود را صیقل داده و مستمراً غفلت زدایی و موجبات هدایت خود را به لطف خداوند فراهم نماییم.

روایتی از امام رضا(علیه السلام) در این مورد نقل شده است: «سزاوار است هر فرد(مسلمان) هر روز بعد از تعقیب نماز صبح، پنجاه آیه از قرآن را تلاوت نماید».

4. چه خوب است، قاری قرآن هنگان تلاوت آیات، عطر و بوی خوش استعمال نماید!

5. بهتر است قاری قرآن، هنگان تلاوت آیات، مؤدب و رو به قبله بنشیند.

6. شایسته است قاری قرآن، با تدبّر و تأمّل در معانی و مفاهیم عمیق قرآن، آیات را تلاوت نماید؛ زیرا خداوند متعال در قرآن می فرماید:

(کتاب انزلناهُ الیک مبارک لیدّبّروا آیاته ولیتذکّر اولوا الالباب)؛ کتابی مبارک را بر تو نازل کردیم، تا مردم در آیاتش اندیشه کنند و خردمندان از آن پند و عبرت گیرند.(سوره ص،آیه29)

در این مورد حضرت علی(علیه السلام) می فرماید:

«آگاه باشید! قرائتی که در آن اندیشه و تفکر نباشد، خیری در بر ندارد».

اگر به هنگام قرائت، در مفاهیم آیات تدبّر نکنیم، چه بسا که گمراه شویم؛ پس صرف قرائت با صوت و لحن کافی نیست و خواندن، تنها مقدم های برای عمل به قرآن است. اگر در این مقدمات بمانیم و گم شویم، بهره ای از تلاوت آیات نخواهیم برد. تلاوتی که با قصد عمل همراه نباشد، خود نوعی بازی با قرآن است.

در این باره مولای متقیان امام علی(علیه السلام) می فرماید: «به قرآن توجه داشته باشید، مبادا دیگران در عمل به قرآن از شما پیشی بگیرند».

متأسفانه قرآن کریم میان ما مسلمانان مظلوم واقع شده و آن طور که شاید و باید حقش ادا نشده است، قرآن برای هدایت جن و انس نازل شده، نه اینکه تنها به عنوان تبرک در کنج منازل خاک گیرد و بدون استفاده بماند.

خیلی وقتها از قرآن، تنها برای استخاره، بدرقه مسافر، تلاوت بر سر قبور و … بهره می گیریم، حال آن که هدف نزول قرآن عمیقتر و والاتر است. قرآن برای هدایت زندگان نازل شده است، نه برای اموات و این امور کوچک.

قرآن کریم برای زیبا قرائت نمودن، نازل نشده است، البته تلاوت درست و زیبا، کاری نیکو است، ولی کافی نیست. همین طور که قبلاً اشاره شد، این امور مقدمه عمل به آیات ناب و نورانی قرآن کریم است. اگر چنین نباشد، عمر خود را تضییع و به مهجوریت و مظلومیت قرآن کمک نموده ایم. پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله)، روز قیامت از امتش به خاطر بی توجهی به قرآن نزد خداوند شکایت می کند، چنان که خداوند از زبان رسول خود در قرآن می فرماید:

(و قال الرّسول یا ربّ انّ قومی اتَّخذوا هذا القرآن مهجور)؛ و پیامبر فرمود، پروردگارا امتم این قرآن را رها(متروک) کرده اند.(سوره فرقان،آیه30)

با این بیان معلوم شد، با تدبّر و تأمّل عمیق در آیات، به انگیزه و هدف والای نزول قرآن کریم خواهیم پی برد و این خود مقدم های برای عمل به آیات نورانی قرآن کریم است.

7. بهتر است پیش از تلاوت قرآن دندانها را مسواک زنیم و خوشبو کنیم؛ زیرا حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) می‌فرمایند:

«همانا دهان های شما راه های گذر قرآن (گذرگاه قرآن) است، پس آنها را با مسواک زدن پاکیزه گردانید».

8. خوب است قرآن را با صوت زیبا، نیکو و حزین قرائت کنیم؛ زیرا پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) می فرمایند: «قرآن را با صداهای خوش زینت دهید؛ زیرا هر چیزی زیبایی دارد و زیبایی قرآن، صدای زیبا و خوش است».

امام صادق(علیه السلام) نیز میفرماید: «قرآن حزین نازل شده است، پس آن را حزن انگیز تلاوت کنید».

تلاوت قرآن با صوت حزین حالت خضوع و خشوع را در دل می آفریند و در دلها بهتر و بیشتر اثر می کند.

9. هنگام تلاوت قرآن از خندیدن و شوخی و مزاح و غیره بپرهیزیم.

10. هنگام تلاوت قرآن نباید سخن بگوییم، بلکه باید با آرامش به آیاتش گوش دهیم؛ زیرا خداوند در قرآن کریم می فرماید:

(و اذا قریء القرآن فاستمعوا له وانصتوا لعلّکم ترحمون)؛ وقتی قرآن خوانده می شود، به آن گوش دهید و سکوت کنید، شاید مورد رحمت خداوند واقع شوید!(سوره اعراف،آیه204)

چو قرآن بخوانند دیگر خموش به آیات قرآن، فرا دار گوش.

 

نفس کشیدن برای تلاوت قرآن

کشیدن نفس در وسط تلاوت آیه قرآن حرام شرعی نیست ولی به نظر می رسد که از لحاظ فنی قبیح باشد.

یکی از دلایل وجود علایم وقف در آیات توجه به سرعت قاری و توانایی وی در رساندن نفس خود به جای مطلوب از لحاظ معنا است، ولی وجود علایم وقف موجود در قرآن های امروز بیشتر با توجه به تلاوت قرآن به شیوه ترتیل بوده است.

زیرا در تلاوت قرآن در شیوه ترتیل سرعت قاری تندتر است و امکان خواندن آیات طولانی را بیشتر دارد در حالی که خواندن قرآن به شیوه تحقیق یا همان قرائت دارای سرعت کمتری است از این رو قاری قرآن ممکن است با کمبود نفس مواجه شود.

شیوه نفس گیری صحیح

یکی از نکات مهم در نفس گیری ورود هوا به شش ها در هنگام تلاوت قرآن است که باید توسط پرده دیافراگم صورت پذیرد و نباید هوایی که وارد شش ها می شود از طریق سینه ها باشد زیرا به سرعت در هنگام تلاوت نفس تمام می شود.

به طور دقیق تر آن نفس گیری ای صحیح است که در هنگام پر کردن شش ها شکم جلو بیاید که این همان نفس گیری دیافراگمی است.

بهترین راه ورود هوا از بینی است زیرا هوای ورودی به شش ها بدون وجود غبار وارد می شود و در اثر عبور از تارهای صوتی آن را مرطوب می کند در حالی که اگر هوا از راه دهان وارد شود شود ممکن است که تارهای صوتی را خشک کند.

نکته دیگر در این موضوع نفس گیری به صورت کاملا آرام به طوری که صدای کشیدن نفس شنیده نشود باید انجام شود. موضوعی که در مسابقات قرآن به عنوان نمره منفی از شرکت کنندگان کسر نمره می شود.

در هنگام تلاوت قرآن قاری نباید به صورت خمیده بنشیند و قرآن بخواند بلکه بدن او کاملا صاف باید باشد تا فشاری بر روی شش ها نیاید.

 

راه های زیاد شدن نفس

از ورزش های مهم در زیاد شدن نفس شنا و دویدن به صورت مداوم است که به طور خارق العاده ای نفس را زیاد می کند.

از دیگر تمرینات زیاد کردن دم و بازدم است. به طوری که فرد سعی کند زمان کشیدن نفس خود را زیاد کند و از طرفی همین کار را در هنگام خالی کردن نفس انجام دهد.

از دیگر کارها تقویت پرده دیافراگم با انجام تمرینات فیزیکی است زیرا یکی از راه های نفس گیری مطلوب از طریق همین پرده صورت می پذیرد.

نکته بسیار مهم این است که گاهی افراد دارای نفس خوبی هستند ولی طریقه مصرف آن را به صورت درست انجام نمی‌دهند.

برای مثال گاهی عدم استفاده صحیح از صوت و خروج نامناسب صوت دلیل هدر رفتن نفس در هنگام تلاوت قرآن می شود.

و از همه مهمتر عدم کنترل اضطراب و ضربان قلب بالا به شدت روی کم شدن نفس مؤثر است و همچنین منقبض کردن ماهیچه ها و بدن در هنگام تلاوت باعث مصرف انرژی مضاعف شده و نفس قاری را کم می کند.

فرآوری : زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان

 

---

منابع :

سایت حوزه

شبکه قرآن