یکی از کلید واژه های اقتصادی در قرآن واژه «مال» است که از آن به ثروت و دارایی یاد میشود. این واژه 86 بار در قرآن کریم به صورت مفرد (مال) و جمع (اموال) به کار رفته است. در مواردی هم با تعبیر ارزشی «خیر»[1] به آن اشاره شده است. در این مقاله سعی داریم با استناد با آیات قرآن کریم نگاه این کتاب الهی را به این مقوله مورد بررسی قرار دهیم.
در قرآن کریم دارایی از نظر مادی، تنها زینت و مایه رونق زندگی دنیوی است و به تنهایی ارزش معنوی ندارد؛ زیرا در فرهنگ قرآن ارزش در آن چیزی است که اثر مثبتش در جان آدمی بماند و باعث کمال او و تحصیل بهشت بشود. این معنایی است که آیه 46 سوره کهف فهمیده میشود.
الْمالُ وَ الْبَنُونَ زینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَواباً وَ خَیْرٌ أَمَلاً (46- کهف)؛
و از نظر معنوی ثروت و دارایی وسیله ایست برای ابتلا و آزمایش انسانها؛ قرآن میفرماید: لَتُبْلَوُنَّ فی أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ (186- آل عمران) و یا وَ اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ (28- انفال)
در باور برخی از انسانها ثروت دارای ویژگیهای زیر است که قرآن کریم ضمن طرح آنها به عنوان باورهای نادرست و البته رایج، به هر یک از آنها پاسخ مناسبی میدهد. پاسخهای اختصاصی قرآن در هر بخش به ضمیمه معارفی که گویای حقیقت مادی و معنوی مال و ثروت است؛ پاسخ کاملی را به این طیف از باورها ارائه میدهند.
1. معیار ارزش و برتری فردی و اجتماعی
عده ای ثروت و دارایی با معیار برتری فردی و اجتماعی نسبت به دیگر افراد تلقی کرده و جالبتر اینکه طرفهای مقابل هم بر اساس همین اندیشه غلط رفتاری بر اساس این باور از خود نشان میدهند. برای نمونه قرآنی آن میتوان به آیه 247 سوره بقره اشاره کرد که در آن، ثروتمندان جامعه به دلیل داشتن ثروت بیشتر خود را برای رهبری شایستهتر میدانستند. نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْکِ مِنْهُ وَ لَمْ یُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمالِ(247- بقره)؛
پاسخ خداوند در ادامه آیه این چنین است: قالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْکُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ یُؤْتی مُلْکَهُ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ یعنی برای هر کاری ملاکهای خاص خودش لازم است و در موضوع رهبری و مدیریت جامعه ثروت و دارایی فرد ملاک نیست.
2. ازدیاد ثروت نشانه توجه ویژه خداوند به آنهاست
برخی بر این باورند که داشتن مال ثروت بیشتر نشانه عنایت و محبت ویژه خدا به آنهاست[2] و برخی دیگر پا را از این هم فراتر نهاده و گمان میکنند که در قیامت هم خدا نظر لطف به آنها کرده و آنها را بی حساب وارد بهشت کرده و عذابی نخواهند دید.[3]
پاسخ خداوند به این عده این است: وَ ما أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ بِالَّتی تُقَرِّبُکُمْ عِنْدَنا زُلْفی(37- سبأ) یعنی ثروت و دارایی و آنچه که شما آن را مایه تقرب به خدا میپندارید هیچ کدام باعث نزدیکی شما به خدا نمیشود؛ بلکه این تقواست که سبب نزدیکی و تقرب انسانها به خدا میشود.
3. ثروت عامل بقای در دنیا و دور ماندن از مرگ و عقاب احتمالی
برخی بر این باور بوده و هستند که ثروت و دارایی سبب خلود و بقای انسان در دنیا شده و همین امر سبب میشود تا او از عذابهایی که در سرای دیگر در انتظار اوست در امان بماند.[4]
پاسخ خداوند به این توهم بسیار صریح و قاطع است؛ در آیات متعددی از قرآن کریم این معنا آمده است که ثروت و دارایی دردی از دردهای منکران و غافلان از قیامت را دوا نخواهد کرد.[5]
کسب مال یعنی آنکه انسان به روشی در مالی دست اندازی کرده و آن را تحت تصرف خود در آورد. قرآن کریم با واژه «اکل» که بارزترین مصداق تصرف است از تصرف در مال یاد میکند و در یک تقسیم بندی کلی انواع تصرف را به تصرف مجاز و غیر مجاز تقسیم میکند. در قرآن کریم برخی کسبها یا همان تصرفها مجاز و برخی غیر مجاز اعلام شده و از آن با تعبیر«اکل المال بالباطل» یاد شده است.[6]
قرآن کریم با نسبت دادن مال به افراد با تعابیری نظیر «اموالکم» به خصوص در آیه «فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا به حربٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُسُ أَمْوالِکُمْ لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ»(279- بقره) و عدم نفی و نقض آن مالکیت افراد بر اموالی که از طریق مشروع کسب کردهاند را به رسمیت می شمارد و با نهی از تعدی دیگران به چنین اموالی و به مردم توصیه میکند که مالکیت افراد بر اموالشان را محترم بشمارند. در این رابطه آیاتی وجود دارد که در کنار آن نهی به بیان وظایف مردم در قبال اموال مردم میپردازد:
مالی و ثروتی که کسب میشود دو نوع مصرف بیرونی خواهد داشت که یا مطابق با موازین شرعی است و یا مطابقتی با آن ندارد. قرآن کریم در ضمن بیان برخی از این محلهای صرف مال با صراحت و یا به کنایه به بیان وظایف مالی نیز میپردازد.
1. انفاق در راه دفاع و تقویت دین خدا: لکِنِ الرَّسُولُ وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ (88- توبه)
2. کمک به نیازمندان واقعی و رفع گرفتاری آنها: وَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ (19- ذاریات)
1. در راه میارزه با دین و دینداری:
إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ لِیَصُدُّوا عَنْ سَبیلِ اللَّهِ فَسَیُنْفِقُونَها (36- انفال)
2. قرض دادن ربوی و گرفتن سود پول:
وَ ما آتَیْتُمْ مِنْ رِباً لِیَرْبُوَا فی أَمْوالِ النَّاسِ فَلا یَرْبُوا عِنْدَ اللَّهِ (39- روم)
اثر مالی که غیر مشروع کسب شود و یا غیر مشروع مصرف شود و یا حداقل مصرف کننده خباثت باطنی داشته باشد
3. وسیله ای برای عذاب در دنیا
وَ لا تُعْجِبْکَ أَمْوالُهُمْ وَ أَوْلادُهُمْ إِنَّما یُریدُ اللَّهُ أَنْ یُعَذِّبَهُمْ بِها فِی الدُّنْیا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ کافِرُونَ (85- توبه)
4. وسیله ای برای تباهی و انحراف
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ (9- المنافقون)
قرآن کریم ثروتی که از راه مشروع کسب و در راه خداپسندانه هم مصرف شود را مایه رشد و کمال انسانی معرفی میکند.
الَّذینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فی سَبیلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْفائِزُونَ(20- توبه)
إِنَّ اللَّهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ (111- توبه)
پی نوشت ها :
[1] آیه 180 سوره بقره: كُتِبَ عَلَیْكُمْ إِذا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَكَ خَیْراً الْوَصِیَّةُ و نیز آیه 8 سوره عادیات: وَ إِنَّهُ لِحُبِّ الْخَیْرِ لَشَدیدٌ
[2]أَ یَحْسَبُونَ أَنَّما نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مالٍ وَ بَنینَ (55- مومنون)
[3] وَ قالُوا نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوالاً وَ أَوْلاداً وَ ما نَحْنُ بِمُعَذَّبینَ (35- سبأ)
[4] الَّذِى جَمَعَ مَالًا وَ عَدَّدَهُ(2)یحَْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ(3- همزه)
[5] آیاتی مانند: إِنَّ الَّذینَ كَفَرُوا لَنْ تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئاً وَ أُولئِكَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ (10- آل عمران)
[6] یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَیْنَكُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَكُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْكُمْ (29- نساء)
دانلود فایلهای بسته آمادهچاپ و نصب تابلو اعلانات مسجدنما همیشه دنبال این بودی یه جایی باشه تا راحت بتونی محتوای مطمئن با طراحی خوب را پیدا کنی؟ همیشه دنبال این بودی یکی کارهای محتوایی را ناظر به مسائل روز انجام بده و دغدغه تأمین محتوا را نداشته ...
دانلود فایلهای بسته آمادهچاپ و نصب تابلو اعلانات مسجدنما همیشه دنبال این بودی یه جایی باشه تا راحت بتونی محتوای مطمئن با طراحی خوب را پیدا کنی؟ همیشه دنبال این بودی یکی کارهای محتوایی را ناظر به مسائل روز انجام بده و دغدغه تأمین محتوا را نداشته باشی؟ همیشه ... ...
با این راهنمای جامع، به دنیای شگفتانگیز تزریقات قدم بگذارید، انواع مختلف تزریقات، اصول و مراحل انجام صحیح آنها، و نکات ایمنی را به طور کامل بیاموزید و با تزریق ایمن و موثر، به سلامت خود و اطرافیانتان کمک کنید! تزریق، یکی از روشهای رایج برای تجویز داروها به بدن است. ... ...
با این راهنمای جامع، به دنیای شگفت انگیز تعمیر MP3 پلیر قدم بگذارید، با علل رایج خرابی این دستگاه ها آشنا شوید و با به کارگیری دانش و مهارت های خود، MP3 پلیر محبوب خود را دوباره احیا کنید! MP3 پلیرها، دستگاه های محبوب و پرکاربردی برای گوش دادن به موسیقی هستند. اما ... ...
با این راهنمای جامع، به دنیای شگفتانگیز پرورش قناری قدم بگذارید، با تمام نکات و ظرافتهای نگهداری از این پرنده آوازخوان دوستداشتنی آشنا شوید و با خلق فضایی ایدهآل، از آواز دلنشین و زیبایی خیرهکننده آن لذت ببرید! قناری، پرندهای کوچک و زیبا با آوازی دلنشین است که ... ...
با این راهنمای جامع، به دنیای شگفتانگیز بهداشت مادر قدم بگذارید، با تمام نکات و اطلاعات لازم در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان آشنا شوید و با مراقبت صحیح از خود و فرزندتان، سفری امن و لذتبخش را در دوران مادری تجربه کنید! مادر شدن، یکی از مهمترین و زیباترین ... ...
با این راهنمای جامع، به دنیای شگفتانگیز ورزش پیلات قدم بگذارید، با اصول و فواید این ورزش بینظیر آشنا شوید و با انجام تمرینات پیلات، به سلامتی، تناسب اندام و آرامش ذهن خود دست پیدا کنید! ورزش پیلات، نوعی ورزش کمتاثیر و قدرتی است که بر تقویت عضلات مرکزی بدن، بهبود ... ...
اسکی، یکی از ورزشهای زمستانی محبوب است که در آن افراد با استفاده از اسکی و چوب اسکی، بر روی برف سر میخورند. این ورزش هیجانانگیز، علاوه بر لذت و تفریح، فواید بسیاری برای سلامتی نیز دارد. در این راهنمای جامع، به بررسی کامل اسکی، از آموزش اصول اولیه تا معرفی تجهیزات و ... ...
راهنمای کشورهای مستقل مشترک المنافع و جمهوریهای بالتیک.pdf ... ...
کتاب داستان دو شهر نویسنده چارلز دیکنز A tale of two cities by Charles Dickens قسمتی از کتاب داستان دو شهر : مواقعی که ناخوشيی طاعونی همهجاگير میشود، بعضی از ما کششی در خود نسبت به اين مرض احساس میکنيم و سخت مشتاقيم بر اثر ابتلای به آن از جهان برويم. همه ما اين تمايل ... ...
دختر کشیش نویسنده جورج اورال a Clergymans Daughter by George Orwell کتابدختر کشیشاثریست متفاوت ازجورج اورول، صاحب آثاری چون «قلعه حیوانات» و «1984» که در سال ۱۹۳۵ منتشر شد. اورول در این کتاب بر خلاف بسیاری از نوشتههایش قلمی ساده برای بیان داستان انتخاب کرده اما مانند ... ...
دختر زرین چشم نویسنده بالزاک The Girl With the Golden Eyes by Balzac کتاب دختر زرین چشم، اثر انوره دوبالزاک، رمان نویس فرانسوی با سبک رئالیسم اجتماعی است که این بار راز مردی جوان به نام هانری دومارسه را برملا می کند. آیا هانری فرزند عشق است یا پسری نامشروع... مسلّما از ... ...
کتاب گاو سنگی نویسنده فیلیس ویتنی The Stone Bull by Phyllis A. Whitney – Etsy اریل بالرین زیبا و معروف خودکشی میکند. و خواهر” کوچکترش “جنی” که کاملا شبیه او است احساس گناه میکند چون وقتی اریل به وی احتیاج داشت به سراغش نرفت. او همیشه حسادتی پنهانی نسبت به اریل داشت ... ...
با این راهنمای جامع، به دنیای شگفتانگیز آمادگی برای کنکور قدم بگذارید، با اصول و قواعد مطالعه موثر آشنا شوید، برنامهریزی درستی برای دوران کنکور داشته باشید و با تلاش و پشتکار، دروازههای دانشگاه را به روی خود بگشایید! کنکور، یکی از مهمترین آزمونهای تحصیلی در ایران است ... ...
با این راهنمای جامع، به دنیای شگفتانگیز درمان موهای زبر قدم بگذارید، علل زبری مو را بشناسید، با روشهای مختلف درمان و مراقبت از موهای زبر آشنا شوید و به موهایی لطیف، درخشان و خوشحالت دست پیدا کنید! موهای زبر، موهایی هستند که خشن، خشک، و شکننده هستند و به راحتی حالت ... ...
اگر به یک وب سایت یا فروشگاه رایگان با فضای نامحدود و امکانات فراوان نیاز دارید بی درنگ دکمه زیر را کلیک نمایید.
ایجاد وب سایت یا