چند نکته در قرائت قرآن

اسحاق بن عمّار می‌گوید كه به امام صادق(علیه السلام) عرض كردم: جانم به قربانت، من قرآن را حفظ كرده‌ام. از حفظ بخوانم یا از روی آن؛ امام فرمود: از روی قرآن بخوان؛ زیرا قرائت از روی قرآن ثواب بیشتری دارد. مگر نمی‌دانی كه نگاه كردن به قرآن علاوه بر خواندن آن، عبادت مستقل است.

طهارت

از كلیدهای وارد شدن در گستره‌ی قرآن این است كه قاری قرآن با طهارت باشد. طاهر بودن یعنی با وضو و یا غسل و یا تیمم بودن تأثیر فراوان در روح قاری قرآن دارد و اینكه بتواند به معارف و معانی قرآن دست پیدا كند.

علی(علیه السلام) فرمود:

لایقرأ العبد القرآن إذا كان علی غیر طهور حتی یتطهر(الخصال للشیخ الصدوق، ج 2، ص 164)؛ بنده‌ی كه طهارت ندارد تا هنگامی كه طهارت نگرفته نباید قرآن بخواند.

مكان و زمان قرائت قرآن

از عواملی كه به حضور قلب انسان هنگام قرائت قرآن كمك می‌كند، برگزیدن زمان و مكان مناسب است.

خداوند برخی از مكان‌ها را بر برخی دیگر برتری داده است. همانگونه كه بعضی از زمان‌ها را برتری داده است. انتخاب زمان‌ها و مكان‌های برتر برای نماز، دعا، ذكر و قرائت قرآن فایده‌های فراوان در حضور قلب انسان به سوی خداوند دارد.

از این مكان‌های مقدس مساجد است و با فضیلت‌ترین مساجد، مسجدالحرام، مسجد نبوی در مدینه منوره، مسجد الاقصی و مسجد كوفه است و از مكان‌های مقدس مرقدهای اولیای خداوند و حرم‌های اهل بیت(علیهم السلام) و به خصوص حرم مطهر امام حسین(علیه السلام) است و برترین مكان مقدس وادی عرفه در روز عرفه است كه رحمت خداوند بدون حساب بر حاجیان سرازیر می‌شود كه در آنجا دو عامل زمان و مكان با هم جمع شده است.

از زمان‌های مقدس كه برای حضور قلب مفید و مؤثر است شب و روز جمعه، شب قدر، روز عرفه، ماه رمضان و شب نیمه شعبان است. این زمان‌ها و مكان‌ها تأثیر ویژه و ژرف بر قلب‌ها برای عبادت دارد و اینكه خداوند دل‌های انسان را برای ذكر، نماز، دعا و قرائت قرآن آماده می‌كند.

یا ایها المزمل، قم اللیل إلا قلیلاً نصفه أو النقص منه قلیلاً او زد علیه و رتل القرآن ترتیلاً. (مزمل/1-4)

ای جامه به خود پیچیده شب را ـ جز اندكی ـ بپاخیز. نیمی از آن یا اندكی از آن نیمه را كم كن. یا اندكی بر آن بیفزای و قرآن را آرام و روشن بخوان.

در خلوت‌های و تاریكی‌های شب قلب انسان به ذكر خدا، دعا، استغفار، تلاوت قرآن و نافله‌ی شب آرام می‌گیرد.

امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود:

و ما كان من القیام باللیل فهو افضل لأنّه أفرغ للقلب.(فی رحاب القرآن، ج 12، صص 206-207.)

نماز در شب بهتر است، چون در شب قلب انسان از امور دیگر فارغ است.

امام صادق(علیه السلام) از پدرانش از امیرالمؤمنین(علیه السلام) چنین نقل كرده است:

سبعة لایقرئون القرآن: الراكع و الساجد، و فی الكنیف و فی الحمام، و الجنب، و النفساء، و الحایض(بحار الانوار، ج 92، صص 212-213.)

هفت گروه نباید قرائت قرآن كنند: فرد در حال ركوع و سجده، در جاهای كثیف، حمام، و افرادی كه در حال جنابت، نفاس و حیض هستند.

و نهی در این روایت حمل بر كراهت شده است.

تلاوت قرآن در محافلی كه در آنجا طرب، لهو و معصیت خداوند است، مكروه می‌باشد.

آثار تلاوت قرآن در خانه

برای تلاوت قرآن در خانه‌ها آثار و بركات فراوان است كه نصوص اسلامی بر آن دلالت دارد. از جمله:

الف ـ پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) فرمود:

خانه‌های خود را با خواندن قرآن روشن كنید و آنها را گورستان نشمارید چنانكه یهود و نصاری كردند، در همان كلیساها و معبدهای خود نماز خواندند و خانه‌های خود را بی‌عبادت گذاردند؛ در خانه‌ی كه بسیار قرآن خوانده شود خیرش فراوان گردد و اهل آن توسعه یابند و برای اهل آسمان نور و روشنایی می‌بخشند همانگونه كه اختران آسمان برای زمینیان نور افكنی می‌كنند. (اصول كافی، ج 2، ص 610)

ب ـ این خانه‌ها آسمانیان را روشنایی می‌بخشد همانگونه كه ستارگان آسمان زمینیان را روشنایی می‌بخشد.

امام صادق(علیه السلام) فرمود:(همان)

چون در خانه‌ی مرد مسلمان باشد و قرآن بخواند اهل آسمان آن خانه را به یكدیگر نشان دهند، همانگونه كه زمینیان ستارگان درخشان را به همدیگر نشان می‌دهند.

ج ـ در خانه‌ی كه قرآن خوانده شود فرشتگان جمع می‌شوند و از آن خانه شیطان‌ها رانده می‌شوند.

امام علی(علیه السلام) فرمود:(همان)

خانه‌ای كه در آن قرآن خوانده شود و یاد خدا گردد بركت‌اش فراوان گردد، فرشتگان در آن خانه فرود آیند و شیطان‌ها دور گردند و برای آسمانیان روشنایی می‌بخشد همانگونه كه ستارگان آسمان برای زمینیان روشنایی می‌بخشد. خانه‌ای كه در آن قرآن خوانده نشود یاد خدا نگردد، بركت‌اش اندك می‌گردد و فرشتگان فرار می‌كنند و شیاطین حاضر می‌شوند.

د ـ خداوند بر ساكنان خانه‌ای كه در آن قرآن خوانده می‌شود آسان می‌گیرد.

امام رضا(علیه السلام) فرمود: (عدة الداعی، ص 211)

برای خانه‌هایتان بهره‌ی از قرآن قرار دهید؛ زیرا خانه‌ی كه در آن قرآن خوانده شود خداوند بر اهل آن آسان می‌گیرد، خیر و بركتش را فراوان می‌كند و ساكنان آن خانه در فراوانی نعمت قرار می‌گیرند. اگر در خانه‌ی قرآن خوانده نشود خداوند بر اهل آن خانه سخت می‌گیرد و بركتش كم می‌شود و ساكنانش در نعمت اندك واقع می‌شوند.

نحوه‌ی نشستن هنگام قرائت قرآن

بر قاری قرآن مراعات آداب نشستن هنگام تلاوت قرآن لازم است؛ زیرا قاری كسی است كه سخن الهی و عهد خدا به سوی بندگانش را می‌خواند. سزاوار است كه نشستن مناسب این خطاب و عهد الهی باشد.

مستحب است كه قاری قرآن رو به قبله باشد. در حدیثی چنین آمده است:(التبیان فی آداب حملة القرآن، ص 64)

بهترین نحوه‌ی نشستن این است كه رو به قبله و با سكینه و وقار باشد و سرش را فرو افكند، همانگونه كه

پیش استاد و معلم خود می‌نشیند با ادب و خضوع بنشیند.

و از آداب نشستن قاری این است كه چهار زانو بنشیند و پاهای خود را روی هم نگذاشته و به پشت تكیه ندهد و پاهایش را دراز نكند.

نشستن‌اش مانند افراد متكبر و خودخواه نباشد؛ بلكه با خشوع و متانت باشد؛ زیرا وی سخنان پروردگارش را تلاوت می‌كند.

و از آداب قرائت قرآن این است كه در حال خستگی و خواب آلودگی قرآن نخواند؛ بلكه هنگامی كه نشاط و میل قلبی برای خواندن دارد قرآن بخواند.

اشتراك چشم در بهره‌گیری از قرآن

گوش دادن به قرائت قرآن فضیلت و ارزش است؛ زیرا گوش دهنده را قادر می‌سازد كه آنچه از معارف قرآن را با گوشش شنیده بهره گیرد. بهتر از شنیدن، قرائت قرآن است، چون با گوش و زبان از قرآن بهره‌مند می‌شود. قرآن در قلب او از دو منفذ وارد می‌شود. بهترین قرائت این است كه از روی مصحف باشد نه از حفظ برای اینكه در این صورت بهره بردن او از قرآن هم با گوش است و هم با چشم و هم با زبان. و از این سه راه از قرآن استفاده می‌برد.

حفظ قرآن و اینكه قرآن از حفظ خوانده شود ارزش والایی دارد؛ زیرا سینه‌ی كه در آن قرآن حفظ شده آن را آتش جهنّم نمی‌سوزاند؛ ولی با همه‌ی اینها خواندن قرآن از روی مصحف بهتر است.

اسحاق بن عمّار می‌گوید كه به امام صادق(علیه السلام) عرض كردم: جانم به قربانت، من قرآن را حفظ كرده‌ام. از حفظ بخوانم یا از روی آن؛ امام فرمود: از روی قرآن بخوان؛ زیرا قرائت از روی قرآن ثواب بیشتری دارد. مگر نمی‌دانی كه نگاه كردن به قرآن علاوه بر خواندن آن، عبادت مستقل است.(اصول كافی، ج 2، ص613)

فرآوری : زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان

منبع :

مقاله آیت الله محمد مهدی آصفی /ترجمه: سید حبیب الله طاهری