فروشگاه اینترنتی پاسارگاد آریان

بحث بر سر تغییرات آب و هوایی خیلی اوقات دو حیطه علم و سیاست را درهم می آمیزد. این درهم آمیزی به این علت است كه اصولا چنین بحثی در بطن خود تاثیرات قابل ملاحظه و درونی زایدالوصفی بر زندگی بشر و تحولات تاریخی مربوط به آن می پروراند.

ادعای وجود رابطه بین «گرم شدن زمین» و «تشدید توفان ها» به سه دلیل قابل اثبات نیست.

۱) نخست، هیچ رابطه ای بین انتشار گازهای گلخانه ای و رفتار تاریخی ثبت شده توفان ها دیده نمی شود.

۲) دوم، ادبیات بیشتر دانشمندان از وجود یك توافق علمی حكایت می كند كه تغییرات آتی در شدت توفان ها با توجه به رفتار تاریخی ثبت شده آنها احتمالا كوچك خواهند بود و اصولا فهم بشر از رفتار تندبادهای گرمسیری به قدری ناقص است كه پیش بینی كثرت وقوع آنها را در آینده غیرممكن می نماید.

۳) سوم، بر پایه فرضیات IPCC ضرر و زیان مورد انتظار ناشی از تغییر رفتار توفان ها به جامعه تا حد زیادی توسط تغییر پیش بینی های انجام شده در مورد رشد ثروت و جمعیت خنثی می شود.

بحث بر سر تغییرات آب و هوایی خیلی اوقات دو حیطه علم و سیاست را درهم می آمیزد. این درهم آمیزی به این علت است كه اصولا چنین بحثی در بطن خود تاثیرات قابل ملاحظه و درونی زایدالوصفی بر زندگی بشر و تحولات تاریخی مربوط به آن می پروراند. «لیندا میرنز» از مركز ملی پژوهش های جوی آمریكا NCAR به خوبی این مفهوم را به ذهن مخاطبان خویش القا می كند: «اقلیم شناسان هم اكنون تحت فشارند كه غایت پدیده های آب و هوایی را پیش بینی كنند، زیرا دانستن غایت آن از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. اما اگر ما واقعا نتوانیم درست پیش بینی كنیم، ارائه یك پیش بینی ناصواب به سهم خویش بسیار خطرناك است» Henson,۲۰۰۵. در این مقاله ما بر نوع خاصی از رویدادهای هولناك اقلیمی تمركز می كنیم: تندباد گرمسیریTropical Cyclone. این نوع تندباد كه در ایالات متحده آمریكا بیشتر به توفان Hurricane معروف است با بیشینه بادهای سطحی كه به طور میانگین ۱ دقیقه می وزند و سرعتی افزون بر ۳۲ متر بر ثانیه دارند در آب های اقیانوس اطلس و شرق اقیانوس آرام شكل می گیرد. در اینجا تلاش خواهیم كرد كه تاثیر پدیده اخیرا پرهیاهوی گرم شدن زمین را بر شكل گیری و وزش تندبادهای گرمسیری كشف و اساسا صحت و سقم چنین ادعایی را بررسی كنیم.

در بحث ما طبق شیوه برخی دانشمندان بین «مخاطره رویداد» و «مخاطره نتیجه» تمایز قائل می شویم. «مخاطره رویداد» به وقوع یك پدیده خاص اشاره دارد و در مورد توفان ها ما همه حواس خود را به آمارهای موجود و همچنین پیش بینی های انجام شده پیرامون كثرت وقوع و شدت توفان ها معطوف می كنیم. «آسیب پذیری» به خواص ذاتی یك سیستم اشاره دارد كه توانایی آسیب رساندن را می آفرینند، اما از «مخاطره رویداد» مستقل هستند. در مورد آثار مخرب اقتصادی تندبادهای گرمسیری، آسیب پذیری به مفهوم برآورد كلیه عوامل تاثیرگذار جمعیتی و مادی است كه همواره در معرض خطر توفان قرار دارند. «مخاطره نتیجه» ملاحظات آسیب پذیری را با مخاطره حادثه جمع می كند تا پیامدهای یك رویداد خاص را مشخص كند. یك نمونه «مخاطره نتیجه» وقوع یك توفان ۱۰۰میلیارد دلاری در ایالات متحده است. محاسبه احتمال وقوع چنین رویدادی مستلزم در نظر گرفتن هر دو مقوله «آسیب پذیری» و «مخاطره رویداد» است. این مقاله، توفان ها و گرم شدن زمین را از هر دو منظر مورد بحث قرار می دهد.

مخاطره رویداد

در پایان فصل توفان ۲۰۰۴ در اقیانوس اطلس و حواشی آن عده كثیری از دانشمندان، خبرنگاران و سیاستگزاران در جست وجوی پاسخ های ساده ای برای علت گستردگی دامنه ویرانی ها برآمدند. طبق اعلام مركز ملی توفان آمریكا بیش از ۴۰ میلیارد دلار خسارت بر اثر وقوع این رویداد طبیعی در سال مذكور به بار آمد. در اثنای همین تحولات، برخی دانشمندان برجسته از احتمال تاثیرگذاری انتشار گازهای گلخانه ای كه به پدیده گرم شدن زمین می انجامد بر وقوع چنین فصل توفانی هولناكی در سال ۲۰۰۴ به ویژه در ایالت فلوریدا سخن به میان آوردند. اما وضع فعلی دانش اقلیم شناسی به طور قطع و یقین از وجود چنین رابطه ای حمایت نمی كندTrenberth,۲۰۰۵.

تندبادهای گرمسیری را به یك معنا می توان به عنوان یك موتور حرارتی طبیعی یا چرخه كارنو

Carnot cycle تصور كرد. از این منظر، گرم شدن زمین را به لحاظ نظری می توان بر «بیشینه شدت بالقوه تندبادهای گرمسیری» موثر دانست كه این تاثیرگذاری از طریق تغییر نرخ انرژی سطحی و یا خروجی سرد سطوح بالاتر انجام می شود. اما هیچ مبنای نظری هنوز برای پیش بینی تغییرات در كثرت وقوع تندبادهای گرمسیری یافت نشده است، هر چند مطالعات تجربی تا حدی ما را از اجزای ترمودینامیكی و دینامیكی لازم برای وزش یا تشكیل تندبادهای گرمسیری آگاه می سازند.

از سال ۱۹۹۵ میلادی تعداد توفان ها و به ویژه توفان های بزرگ گروه های ۳ ، ۴ و ۵ در حوزه اقیانوس اطلس با یك افزایش مواجه بوده است، اما تغییرات شاخص های جوی طی دهه گذشته به حدی نبوده اند كه آشكارا از وجود یك تفاوت بارز با سیر تحولات ثبت شده از ابتدای قرن بیستم حكایت كنند. بنابراین در غیاب تفاوت های بارز یا بی سابقه، كشف هر گونه تاثیرگذاری انتشار گازهای گلخانه ای بر كثرت وقوع توفان های معمولی یا بزرگ لزوما بسیار دشوار است.

هر چه هست، آمارها به ما نشان می دهند كه تعداد توفان های بزرگ طی دهه های ۱۹۷۰ ، ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ در قیاس با دوره اوج فعالیت این پدیده طبیعی طی دهه ۱۹۴۰، دهه ۱۹۵۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰ انگشت شمار بوده است. به عنوان یك نمونه بارز، ایالت فلوریدای آمریكا بین سال های ۱۹۴۴ تا ۱۹۵۰ مشخصا شاهد وقوع ۱۱ توفان لااقل سالی یك بار بود كه معادل میلیاردها دلار خسارت در هر یك از آن سال ها بر جای نهاد Pielke and Landsea,۱۹۹۸.

در مقیاس جهانی هیچ افزایشی در كثرت وقوع تندبادهای گرمسیری طی لااقل ۷ دهه گذشته وجود نداشته است. علاوه بر نبود نظریه برای تغییرات آینده در كثرت وقوع توفان ها، نتایج معدود مدل سازی های انجام شده در جهان ضد و نقیض اند. چون داده های تاریخی و مشاهده ای در مورد توفان ها و تندبادهای گرمسیری نسبتا جامع هستند، بدیهی است كه كثرت وقوع توفان ها ربطی به تحولات آب و هوایی اخیر در مناطق گرمسیری ندارد.

پژوهش های انجام شده پیرامون تغییرات احتمالی در آینده در كثرت وقوع توفان ها بر اثر پدیده گرم شدن زمین مبهم هستند، بیشتر این پژوهش ها نشان می دهند كه تغییرات آتی در هر منطقه مستقل از مناطق دیگر خواهد بود، ضمن اینكه توافقی بر سر پیش بینی یك افزایش یا كاهش در تعداد كلی توفان ها در جهان وجود ندارد. این پژوهش ها چنان نتایج ضد و نقیضی را به بار آورده اند كه گویی امكان پیش بینی دقیق رفتار آینده «تندبادهای گرمسیری» بر مبنای دانسته های امروز بسیار ضعیف است. اگرچه همیشه درجه ای از عدم قطعیت درباره آینده وجود دارد و نتایجی كه بر مبنای رفتار مدل پیش بینی می شوند غالبا ناپایدار هستند، وضع فهم كنونی ما چنان است كه فقط باید منتظر وقوع توفان های بیشتر در آینده باشیم تا بتوانیم رفتار دقیق آنها را در مقیاس سال و دهه آنگونه كه طی دهه های گذشته و حتی پیش از آن رصد شده است، شناسایی كنیم.

موضوع رفتارشناسی قدرت یا شدت تندبادهای گرمسیری پیچیده تر است. زیرا به بیان ساده مقیاس های فراوانی برای سنجش قدرت این بادها وجود دارد مثلا بیشینه توان بالقوه، میانگین طول عمر توفان، بیشینه طول عمر توفان، میانگین سرعت باد، بیشینه سرعت باد پایدار، بیشینه سرعت وزش تندباد، مجموع انرژی تندباد، پراكندگی قدرت و چندین و چند مقیاس دیگر و همه این مقیاس ها نیز به دلیل محدودیت دسترسی به داده ها و دلایل متعدد دیگر از نظر سیر تحولات تاریخی به طور دقیق مورد مطالعه قرار نگرفته اند. تحلیل آماری شدت تندبادهای گرمسیری در طول تاریخ از وجود یك رابطه قوی با شدت بالقوه ترمودینامیكی خبر می دهد Emanuel,۲۰۰۰، بیانگر اینكه افزایش شدت بالقوه لازم است به یك افزایش در شدت فعلی توفان ها بینجامد. شدت بالقوه تشدیدشونده توفان كه طبق پیش بینی مدل های جهانی آب و هوا Emanuel,۱۹۸۷ به گرم شدن جو مربوط است با افزایش در شدت توفان مدل شده در یك اقلیم گرمتر سازگار است كه شاید انتظارش هم می رفت Knutson and Tuleya ۲۰۰۴ . اما در حالی كه سنجش های بلند مدت دمای سطح دریا در مناطق گرمسیری و شبه گرمسیری از یك افزایش كلی حدودا ۲۰ درجه سانتیگرادی طی تقریبا ۵۰ سال گذشته خبر می دهند، فقط مدارك ضعیفی از یك افزایش منظم در شدت بالقوه وجود دارد.

یك دانشمند برجسته اخیرا گزارش داد كه جهش بسیار قابل ملاحظه ای معادل تقریبا دو برابر در پراكندگی قدرت تندبادها در شمال اقیانوس اطلس و شمال غربی اقیانوس آرام طی ۵۰ سال گذشته به وقوع پیوسته است. دلیل قطعی این جهش هنوز معلوم نیست. به علاوه در شمال اقیانوس اطلس، بیشتر جهش اخیرا كشف شده در كثرت وقوع و شدت توفان آتلانتیكی را می توان به فراز و فرود های بزرگ طی چند دهه گذشته نسبت داد. گزارش مذكور دقیقا همانند این نوشتار بر آن بود تا بحث سالمی را در این مورد خاص پیش بكشد. پژوهش های دیگری نیز كه تغییرات بزرگ یا شدت تندبادهای گرمسیری را مورد توجه قرار داده اند هیچ جهش بلند مدت قابل ملاحظه ای را طی دهه ها ثبت و ضبط دقیق آمارها نشان نمی دهند.

آر. ای. پیلكه

ترجمه: علی عبدالمحمدی